75 jaar ná de bevrijding: augustus 1945

DELFT - Maandelijks doet historicus Ingrid van der Vlis verslag van de gebeurtenissen in Delft van 75 jaar geleden. Hoe pakken de Delftenaren hun leven weer op na de Tweede Wereldoorlog?

Veel Delftse kinderen zijn deze zomermaand op pad. Op 2 augustus reist een groep naar België, op 5 augustus staan jongens en meisjes op de Markt te wachten op de bus naar Denemarken. Er zitten dan al 200 kinderen in Goes en Vught waar ze met koek en snoep worden onthaald.
Later deze maand gaan er kinderen naar Zweden, Engeland en Zwitserland. Het ziet er vrolijk uit, maar de reden voor deze ‘snoepreisjes’ is helemaal niet zo feestelijk. De jeugd gaat mee op doktersadvies. De voedselhulp in Delft mag dan afgebouwd worden, er zijn nog veel te veel kinderen ondervoed.

Waardeloze bonnen
Uitgezonden kinderen herinneren zich jaren later nog precies hoe het eten smaakte, maar ook welke nieuwe kleren ze kregen. Dat was in Delft al tijden niet meer voorgekomen, want kleding en schoenen zijn in augustus 1945 al vijf jaar op de bon – zonder zicht op verbetering. Niemand kijkt nog op van een broek die gemaakt is van een overgordijn of van schoenen met houten plankjes als zolen. Ouders knippen de neuzen uit de schoenen van hun kinderen en maken ondergoed van uitgewassen meelzakken. Ieder gezin krijgt textielkaarten, maar die zijn al snel waardeloos. Er is gewoonweg niets te koop, dan heeft het ook geen nut om bonnetjes uit te knippen en in te leveren. Het is te zien aan de bonnen die bij het Stadsarchief zijn bewaard: daar zitten complete vellen met textielpunten bij.

Schoenen te ruil
Er bestaat een levendige ruilhandel. Iedere dag staan er tientallen mini-advertenties in de krant, zoals die van Dukker van de Bieslandsekade: ‘2 paar lage kinderschoenen maat 20 en 23 ruilen voor maat 27’. Een moeder uit de Sint Olofslaan wil haar eigen zwarte damesjapon ruilen voor een jasje voor haar zoon. De familie Klumperman biedt zelfs ‘een in prima staat zijnde wringer’ aan voor een paar lage herenschoenen, maat 44. En wie juist wel schoenen heeft, probeert een nóg schaarser goed te bemachtigen. Zo meldt een bewoner uit de Gasthuislaan: ‘Tabak gevraagd in ruil voor ’n paar hooge nieuwe heerenschoenen.’

Handgranaat
In de straten van Delft vindt inmiddels wisseling van de wacht plaats. De politie stelt nieuwe hulpagenten aan en zet fors in op ordehandhaving. Agenten nemen de taken weer over van de Binnenlandse Strijdkrachten (BS), van begin af aan als tijdelijke oplossing bedoeld. De voornamelijk uit oud-verzetslieden bestaande organisatie krijgt ook steeds meer kritiek te verduren. Een terugkerend probleem is het wapenbezit van de soms onervaren mannen. Triest dieptepunt is de dood van student Hans Erhard Schmid. Zijn lichaam wordt langs de weg van Rotterdam naar Delft gevonden. Hij had als voormalig lid van de BS een aandenken meegenomen voor op zijn bureau: een Engelse handgranaat, netjes opgeborgen in zijn binnenzak…

Oorlogsvrijwilligers
Veel oud-BS’ers kiezen voor een militaire carrière. Al maandenlang roept de regering jonge mannen op om ‘een grootsche taak te verrichten’ in Nederlands-Indië. Op 6 augustus meldt de 1000ste Delftse oorlogsvrijwilliger zich aan. Daar woedt de oorlog immers nog voort, ook na de capitulatie van Japan op 16 augustus. Twee dagen later roept Soekarno de onafhankelijkheid van Indonesië uit. Nationalisten komen in opstand, terwijl nog tienduizenden Nederlanders in Japanse kampen vastzitten. Hún bevrijding is aan het eind van deze zomer nog ver weg. Volg het nieuws van 75 jaar geleden op de voet: iedere dinsdag een nieuw Bevrijdingsbulletin op www.stadsarchiefdelft.nl/uitgelicht/bevrijdingsbulletins