Hoe tunnelvisie, optimisme en de crisis Delft diep in de schulden brachten

Editie: Week 32, Jaargang 22 |

Grote bouwprojecten gaan altijd gepaard met tegenvallers. “Maar geen sterveling hield rekening met een crisis”, zegt voormalig-wethouder Jan Torenstra. (foto: Koos Bommelé)

DELFT – Het water staat Delft financieel tot aan de lippen. Grotendeels vanwege tegenvallende inkomsten van vastgoed in de Spoorzone. Waar ging het mis? Delft op Zondag blikt deze en volgende editie terug met politici van toen. “De financiële risico’s waren onverantwoord.”

Het verhaal van de Spoorzone begint begin jaren ’90. Politiek Delft wil dolgraag af van het spoorviaduct dat de stad in tweeën snijdt. Lokale fracties lobbyen bij hun grote broers in Den Haag. Om het rijk onder druk te zetten stelt het Delftse stadsbestuur halverwege de jaren 90 zelfs voor om zelf alvast een stuk spoortunnel te bouwen rond het station. “Toenmalig-wethouder Boelens maakte daarmee een statement. Heel bizar, want zoiets mag Delft niet eens zelf doen”, blikt toenmalig CDA-raadslid Aad van Tongeren terug. De Gemeente Delft subsidieerde volgens hem de lobbygroep ‘Spoortunnel Nu’, een groep omwonenden van het spoor die actie voerden voor een spoortunnel. Zij moesten de publieke opinie beïnvloeden. Met decibelmeters toonden ze aan hoe erg de geluidsoverlast was.

‘Enorm succes’
De Spoortunnel moest en zou er komen. “Dat is heel lang de algemene politieke stemming geweest. Bijna tegen elke prijs”, zegt Van Tongeren. In 2005 gaat de kogel door de kerk. De tunnel komt er. Delft, het rijk en andere parijen zetten hun krabbels onder de ‘Bestuurlijke Uitvoeringsovereenkomst Spoorzone Delft’. “Dat was een enorm succes, want we hadden ons er enorm voor ingespannen”, blikt voormalig PvdA-wethouder Jan Torenstra terug. Van Tongeren kijkt er minder positief op terug. “In dat eerste contract stond dat alle risico’s bij overschrijding van de kosten voor rekening van Delft waren. Kan je nagaan; het rijk bouwt een tunnel en alle risico’s zijn voor ons. Een onverantwoorde overeenkomst. Gelukkig is dit contract later weer gewijzigd.”

Het CDA stond achter de plannen voor de Spoorzone, maar plaatste volgens Van Tongeren wèl kritische kanttekeningen bij de financiële risico’s die Delft ging dragen. “Verder vonden de plannen weinig weerklank. Ja, van Leefbaar Delft, maar die partij deed dat op zo’n manier dat je het niet serieus kon nemen. Het was not done om kritische opmerkingen te plaatsen, want de stad werd er mooier van en wie wilde er nou niet wonen? Je kon zien aankomen dat er financiële risico’s aan de vastgoedontwikkeling kleefden. Als je vroeg of Delft die kon dragen was het van: U verpest het feestje. Ik vraag me af of het effect had gehad als we harder tekeer waren gegaan.”

Bedroevender
Anno 2014 is de situatie voor Delft bedroevender dan waar verantwoordelijken in het meest negatieve scenario vanuit gingen. Vorige maand werd bekend dat door tegenvallers in de Spoorzone Delft nog eens dertig miljoen euro tekort dreigt te komen. Geld dat er niet is. De huidig verantwoordelijke wethouder Harpe wil daarom jaarlijks nog eens 3 miljoen euro extra bezuinigen. Delft zit vast aan contractuele afspraken met investeerders die geld terug willen zien, waaronder het rijk. Harpe wil proberen met het rijk te regelen dat Delft z’n betalingen kan uitstellen.
Zulke pogingen waren niet nodig geweest als Delft in het verleden wat kritischer naar contracten had gekeken voordat werd getekend, denkt Van Tongeren. “In alle redelijkheid moet het stadsbestuur van toen erkennen dat de contracten te riskant waren. Het was een te grote gok.” Voormalig-wethouder Rik Grashoff was in de periode 2002-2006, de periode dat knopen werden doorgehakt, namens het college groot aanjager en voorstander van het project. De partijvoorzitter van GroenLinks reageert helaas niet op mails en telefoontjes voor een reactie. Z’n oud-collega Jan Torenstra vindt niet dat het stadsbestuur toentertijd te makkelijk heeft ingestemd met wensen en eisen van het rijk. “Wel zijn er toen te optimistische ramingen voor opbrengsten van de bouw van woningen en kantoren gemaakt. Dat is door de crisis allemaal veranderd. Die opbrengsten zijn op z’n minst vertraagd en misschien komt het er wel nooit uit, in elk geval niet in die mate zoals toen is berekend. Toch denk ik dat het een goed besluit was dat die tunnel er komt, ik sta nog voor honderd procent achter het besluit van toen. Het gebied knapt er enorm van op.”

Dat vindt ook Aad Meuleman van Stadsbelangen. Sterker nog: “Ik vind het nog steeds één van de mooiste beslissingen die we in mijn tijd als raadslid hebben genomen”, zegt hij. Dat vermaledijde viaduct zou eindelijk verdwijnen en we kregen er een nieuw stuk stad bij. Maar, voegt hij eraan toe: “Met zo’n groot project, dat twintig jaar loopt, kun je nooit alles voorzien.” Zoals de crisis en de gevolgen hiervan. “Met de kennis van nu is toen teveel risico genomen. Dat er een crisis kwam en dat die zo’n impact zou hebben op de vastgoedontwikkeling, kon niemand voorzien.” Grashoff zag, denkt Meuleman, wel iets meer risico’s dan hij iedereen vertelde. “Maar als je beren op de weg blijft zoeken komt er nooit iets van de grond.”

Blanco cheque
Grashoff had aan inspraak een broertje dood, stelt Jan Peter de Wit van Leefbaar Delft. “De raad werd volkomen buitenspel gezet en was eigenlijk nergens voor nodig”, zegt De Wit. Met een fikse meerderheid in de raad had het stadsbestuur een blanco cheque om te doen en te besluiten wat ze wilde. “Er is bijvoorbeeld nooit een debat over het Stadskantoor geweest. Er is gezegd: We gaan een nieuw Stadskantoor bouwen, je mag je wensen en bedenkingen uiten en alle bedragen zijn geheim. Ik heb er een vieze smaak in m’n mond aan overgehouden.” Dat zit ook Van Tongeren nog dwars. “In 2006 dienden we een motie in. We wilden dat de raad meer moest meepraten over het Stadskantoor en de architect. Die motie werd opeens van de agenda gehaald. Ze wilden het er niet over hebben. Een bizarre vertoning.” Volgens De Wit zou het Rijk, als Delft het Stadskantoor bouwde, eerder geneigd zijn voor een Spoortunnel te stemmen. Grashoff speelde een prominente rol in de besluitvorming. “Hij heeft zulke dingen verzonnen in tijden dat het goed ging. Het zijn altijd linkse partijen die grote gebouwen neerzetten en geen verstand van financiën hebben. Al het geld moet op.”
Volgende week deel twee, over de gevolgen voor Delft en hoe het financiële fiasco in de Spoorzone mogelijk voorkomen had kunnen worden.

Download de laatste krant!

Energieweg 3
2627 AP Delft

T: 015 - 214 39 12
info@delftopzondag.nl