Bouwterrein van woonwijk Nieuwe Haven.
Bouwterrein van woonwijk Nieuwe Haven.

Ook geothermie ‘uitdaging’ in toekomstplan Schie

Algemeen

DELFT – Aan de ene kant van de Rotterdamseweg komt een ‘aardwarmtefabriek’, met een geothermie-installatie die valt onder de Mijnbouwwet. Aan de overkant van de straat is het nieuwe clubhuis van de 800 leden tellende roeivereniging Laga gepland. Pal daarnaast een toekomstige woonwijk, Nieuwe Haven met 342 woningen. Kan dat allemaal, zo dicht bij elkaar? De gemeenteraad van Delft vindt van wel. Die stemde vorige week in meerderheid in met ‘Schieoevers Noord’, een zeldzaam ingewikkeld bestemmingsplan. Rode draad daarin is het politieke idee dat een mengvorm van wonen, werken en recreatie juist moet kúnnen, in dit bedrijvige stadsgebied langs de Schie. Belangenvereniging TU Noord uit de Wippolder heeft nog steeds twijfels. Het hoofd van Staatstoezicht op de Mijnen, de belangrijkste adviesorganisatie voor staatssecretaris Vijlbrief die uiteindelijk beslist over de beoogde aardwarmtefabriek, plaatst kanttekeningen.

Door: Henk de Kat

“Geothermie in de bebouwde omgeving kán wel, maar het vraagt om extra maatregelen”, zegt inspecteur-generaal Theodor Kockelkoren van Staatstoezicht op de Mijnen, diplomatiek en in het algemeen. “Denk vooraf goed na over de locatiekeuze voor aardwarmtewinning. Op bijvoorbeeld een bedrijventerrein is dat waarschijnlijk een stuk eenvoudiger te realiseren dan in de bebouwde omgeving.”

Dat het niet eenvoudig ligt blijkt maar al te waar, in het gebiedje rond de voormalige Delftse stadshaven. Tot niet zo heel lang geleden was dit de lig- en reparatieplaats van bedrijfsboten. Nu is het één van die locaties langs beide Schie oevers waar volgens het 5.600 pagina’s tellende masterplan van de gemeente ‘een levendig, divers en kleurrijk stuk stad’ moet groeien. Bestaande bedrijven als evenementenorganisatie Lijm & Cultuur, Octatube en zware industrie als de Kabelfabriek, verpakkingsfirma Hordijk en betonmortelfabriek Dijckerhoff moeten kunnen blijven draaien. Ze krijgen om zich heen wel te maken met de komst van kleinere, hoogtechnische en innovatieve maakbedrijven en recreatiezones. En vooral ook met een stroom aan nieuwe woningen, 3.900 in totaal. Bijeenkomsten dit jaar met alle belanghebbenden leerden dat het een enorme klus wordt – een ‘grote uitdaging’, heet dat tegenwoordig optimistisch in politiek jargon – om de vaak botsende belangen van wonen, werken en ontspannend leven te verenigen.

Of dat echt gaat lukken hangt nu allereerst af van de vraag wat de provincie Zuid-Holland ervan vindt. Die moet dat vorige week door de Delftse raad aanvaarde bestemmingsplan nog toetsen. Dat staat op de rol voor begin 2023. De provinciale toetsing is doorgaans een ambtelijke procedure. Wel kan dan nog beroep worden ingesteld bij de Raad van State. Sommige al langer bestaande bedrijven langs de Schie zijn inderdaad van plan het hogerop te zoeken, lieten ze voorafgaand aan de laatste raadsvergadering weten, beknot als zij zich voelen door wat er allemaal op hen afkomt.

“De gevolgen zijn nog helemaal niet goed te overzien”, zei universitair hoofddocent omgevingsrecht Fred Hobma van de TU Delft onlangs in een interview met de lokale editie van het AD over het ingrijpende toekomstplan. “Het gaat om complexe zaken met een hoop juridische haken en ogen. Anders dan een weiland waar eerst koeien graasden en waar je nu wil bouwen, heb je te maken met bedrijven die hier al gevestigd zijn en rechten hebben, zoals milieu- en geluidsrechten. Als je daar woningen gaat bouwen, ga je op het randje zitten van wat aanvaardbaar is.”

Het is in elk geval dringen, ook rondom het oude stadshaventje tussen de Rotterdamseweg en Schie. Wetenschappers van de TU Delft hadden al 2016 concrete plannen om vanuit een aardwarmtewinning te beginnen. Sindsdien is er een hervestigingswens voor studentenroeiclub Laga bijgekomen, en het idee voor woonwijk Nieuwe Haven. Drie nogal verschillende bouwinitiatieven drommen samen, met een stapeling aan gevoeligheden. Toch lijkt het niet waarschijnlijk dat de Raad van State bezwaren zal ontvangen over specifiek dit trio bouwplannen.

Van de 800 leden tellende roeivereniging Laga, die van de gemeente met zachte aandrang weg moet langs het Kanaal in de stad, is geen protest te verwachten. De club heeft geen belang bij verder gedoe. Dat geldt ook voor de Utrechtse projectontwikkelaar AM, die al langere tijd op het braak liggend terrein langs de voormalige stadshaven de wijk Nieuwe Haven een kleine 350 woningen wil bouwen tot op middelhoog niveau. Die appartementen komen naast het vaarwater en clubhuis van Laga. In een promotiefilmpje van AM wordt een gezellig beeld geschetst: “Een dynamisch stukje stad aan het water, naast de TU. Hier is het nooit saai, nooit stil: hier ben je midden in het leven”. De geplande komst van een geothermiefabriek aan de overkant van de Rotterdamseweg wordt in die lokker voor de woonwijk niet benoemd. Als derde in dit puzzelgebiedje heeft de initiatiefgroep achter de warmtewinningscentrale (Geothermie Delft, met als partners de TU, Shell, Rijks Energiebedrijf Nederland en operator Aardyn) evenmin trek in reuring. Ook dit consortium popelt om zo snel mogelijk aan de slag te gaan. 

De tot de Wippolder behorende belangenvereniging TU Noord trok vorig jaar wel bij de gemeente aan de bel, met de vraag waarom niet werd gekeken naar de samenhang van die drie bouwplannen. De gemeente antwoordde dat dit wel degelijk was gedaan, maar B&W kozen ervoor om de wens van Geothermie Delft voor een aardwarmtefabriek aan de Rotterdamseweg apart te regelen in een postzegel-bestemmingsplan, speciaal voor dit initiatief. Dit plannetje werd afgelopen februari als hamerstuk goedgekeurd door de raad. Daardoor maakte dit geothermieproject eigenlijk geen deel uit van het debat vorige week in het stadhuis over het grote masterplan voor de Schieoevers. In dat debat ging het wel even over Laga en de woonwijk Nieuwe Haven, en dus niet over de straks recht er tegenover gelegen locatie van Geothermie Delft. De plek waar heet grondwater uit de diepe ondergrond van Delfgauw gaat worden opgepompt, voor verwarming van universitaire gebouwen en in een later stadium ook voor stadsverwarming in Buitenhof en Voorhof. 

Hans de Vries van belangenvereniging TU Noord is nog altijd sceptisch over die keus van de gemeente voor een gesplitste behandeling van bestemmingsplannen. “Een onderzoeksrapport van Aveco de Bondt, dat overigens wel onderdeel is van die duizenden pagina’s papier van het grote bestemmingsplan Schieoevers Noord, wijst namelijk uit dat op de straatgevel van het hogere bouwdeel van de Nieuwe Haven, tegenover de warmtefabriek, een grote overschrijding zal optreden van de voorkeurswaarde in de Wet geluidhinder. Dat is nu niet aan bod gekomen. Maar wij hebben als vereniging bij het laatste raadsdebat niet meer echt de vinger opgestoken, dus wij kunnen hierover geen bezwaar meer aantekenen.”

Toch is het voor de plannenmakers van Geothermie Delft nog geen gelopen race. Er moet nog heel wat gebeuren voordat de winning van heet water aan de Rotterdamseweg echt kan beginnen. Wel hebben de geo-wetenschappers van de TU Delft en de drie andere consortiumpartners inmiddels de vergunning op zak voor een proefboring onder de wijk Emerald in Delfgauw. Daar bevindt zich op 2,5 kilometer diepte een potentiële massa heet grondwater dat voor het aanmaken van stads- en campusverwarming in Delft kan worden gebruikt. De vergunning voor die proefboring is afgelopen augustus, twee maanden voor het raadsdebat over het gemeentelijke toekomstplan voor de Schieoevers, verstrekt door het ministerie van Economische Zaken en Klimaat, op voorspraak van Staatstoezicht op de Mijnen (SodM). In dat advies aan de minister heeft SodM alleen gekeken naar mogelijke geluidsoverlast nú, voor de huidige bebouwing verderop aan de Rotterdamseweg. Niet betrokken is de vorige week door de raad goedgekeurde komst van de straks veel dichterbij gelegen woonwijk en Laga. Wist SodM dan niet van die plannen?

“Jawel”, zegt inspecteur-generaal Theodor Kockelkoren, hoofd van Staatstoezicht op de Mijnen. “Wij waren bij het schrijven van dit advies aan de staatssecretaris op de hoogte van de komst van de woonwijk en de roeiclub accommodatie. Maar ik ben ervan uitgegaan dat de boring voorbij is voordat de woonwijk en roeiclub accommodatie gerealiseerd zijn. Bovendien geldt in de wet voor de boorfase een veiligheidscontour rondom de boorlocatie. Die contour zorgt ervoor dat er tijdens de booractiviteiten binnen dit gebied geen kwetsbare objecten mogen zijn, zoals woningen. Na de boorfase vervalt deze contour.”

Kockelkoren, over de situatie als de proefboring succesvol is afgerond, dus als voldoende heet water onder Emerald is aangetroffen om tot echte winning over te gaan: “Dan moet Geothermie Delft een winningsplan aanvragen, en dat moet worden goedgekeurd door Economische Zaken. SodM zal het ministerie dan adviseren over de voorwaarden waaronder een veilige winning mogelijk is. Ook moet er nog een Wabo-vergunning worden verleend voor het in bedrijf nemen van de bovengrondse installaties Dit kan betekenen dat Geothermie Delft maatregelen moet nemen om een veilige productie mogelijk te maken in de nabijheid van een woonwijk en roeiclub-accommodatie. En als later eventuele reparaties moeten plaatsvinden aan de geothermie-installatie, of als de boorput te zijner tijd definitief moet worden afgesloten, dan kan dat betekenen dat de aanvragende partij veel extra maatregelen moet nemen omdat er gebouwen in de directe nabijheid zijn. Geothermie in de bebouwde omgeving kán dus wel, maar zal om extra maatregelen vragen. Een veiligheidscontour – ook in de productiefase - zou ervoor kunnen zorgen dat er voldoende afstand wordt gehouden tussen de geothermie-installatie en bestaande of nieuwe bebouwing, zoals woningen. Deze veiligheidscontour is overigens op dit moment niet wettelijk voorgeschreven voor geothermiewinningen.”

Al met al heeft Geothermie Delft nog heel wat horden te nemen, voordat heet grondwater uit Delfgauw echt gaat zorgen voor verwarming in de stad. Zo is het de vraag of er echt subsidie van het rijk komt. Die is onontbeerlijk om de dure geothermie-installatie te kunnen realiseren, en om de eerste vijftien winningsjaren van heet water financieel door te komen. De tot begin dit jaar werkende subsidieregeling voor de start van nieuwe geothermie-projecten, die duurzame CO2 vrije energie leveren, is echter weggevallen als een nogal bizar gevolg van de hoge prijzen voor het veel minder schone fossiel aardgas. In Den Haag wordt nog gezocht naar een oplossing voor dit geldprobleem.

Verder moet een heetwaterleiding worden aangelegd vanaf de boorput aan de Rotterdamseweg naar Voorhof en Buitenhof. Ook is het wachten op een akkoord met de woningbouwverenigingen in die twee wijken (Vidomes, Vestia, Woonbron en Duwo) over de aankoop van heet grondwater uit Delfgauw als toekomstige bron voor de blokverwarming. Daarnaast is een back-up nodig om warmtelevering te garanderen aan de wijkbewoners, voor het geval de geothermie-installatie een reparatie behoeft of in jaarlijks onderhoud moet. En liefst ook moeten eerst de woningen van die vier corporaties beter zijn geïsoleerd, voordat wordt overgeschakeld van CO2 uitstotend Gronings aardgas naar die schonere geothermische aardwarmte. Natuurlijk moet ook nog eerst de proefboring slagen, dat wil zeggen: een rijke heetwaterbron opleveren. En als laatste horde moet worden voldaan aan de voorwaarden van Staatstoezicht op de Mijnen, ter bescherming vooral van de toekomstige bewoners van de woonwijk Nieuwe Haven.

Deze serie artikelen is mede mogelijk gemaakt door Media Fonds Delft en Delft op Zondag.

Overzicht van de drie bouwplannen rond de Delftse stadshaven. Rood de warmtecentrale van Geothermie Delft. Blauw de toekomstige huisvesting van roeiclub Laga. Groen de beoogde bouw van woonwijk Nieuwe Haven, met ook een groenzone. (Illustratie: Aad Derwort)