Vrachtwagens in de binnenstad (deel 1)

DELFT - Het mediafonds Delft maakt het mogelijk om eens dieper te kijken naar dit onderwerp. Wat is het gemeentelijk beleid geweest, wat is er van waargemaakt en is er ook visie over de toekomst? Is iedereen tevreden met de huidige situatie of zijn veranderingen wenselijk?

Door Simon Huiberts, vervoerinnovator

Vrachtwagens vormen een belangrijke levensader voor een stad. Zonder vrachtwagens geen bevoorrading van winkels. Vrachtwagens zijn een maatstaf voor de bedrijvigheid in de stad: hoe meer vrachtwagens, hoe meer economisch verkeer en daarmee hoe bruisender de stad. Toch valt daar wel wat op af te dingen, want er zijn veel vervoersbewegingen te vermijden met slimme logistiek. Er bestaat een haat-liefde verhouding tussen de vrachtwagen en de oude binnenstad. Daar rijdt het verkeer over infrastructuur uit de tijd dat de bevoorrading met schip en paard en wagen ging. De wieldrukken waren toen geen zorgpunt. Nu hebben grachtwanden, gevels en bruggen het zwaar te verduren.

Wetgeving moet schade voorkomen maar door overtredingen, matige handhaving en vele ontheffingen ontstaat toch weer schade. Het onderhoud van de oude binnenstad kost de gemeente veel geld. Heerst er berusting voor deze situatie, krijgt het onderwerp voldoende aandacht of zijn de nadelen niet te bestrijden? In de deze en komende kranten wordt terug- en vooruit gekeken op het gemeentebeleid hierover. Daarnaast zijn er interviews gehouden met deskundigen in het veld. De ideeën en oplossingen die zij noemen hebben ook een plaats in deze artikelenreeks van 2 afleveringen gekregen.

Alle oude steden worstelen met dezelfde problemen met betrekking tot de bevoorrading. En omdat de meeste vrachtwagens regionaal of landelijk opereren zijn vervoerders pas tot veranderen bereid als gemeenten dezelfde regels hanteren. Heeft Delft een volgende of een sturende rol? Acteert ze naar wat ze wil zijn ‘Delft kennisstad’, het imago waar de gemeente zich graag mee afficheert?

Wat is het vervoerbeleid van Delft voor het zware verkeer?

Regels voor de maximale voertuiglengte, -breedte en -gewicht 
Zijn deze regels in beton gegoten of vormen ze een instrument waarmee de gemeente haar vervoersbeleid mee stuurt? De vraag is juist momenteel relevant. De nieuwe coalitie staat in de startblokken en we zien steeds meer postorderbedrijven en supermarkten met grote bussen door de stad rijden om producten te bezorgen, of om op te halen. Sinds Corona wordt er veel via webwinkels gekocht. Soms staan wel drie auto’s achter elkaar de straat te blokkeren. Hoe groter de bus, hoe groter kan het bezorggebied zijn. Met een grote bus hoef je niet tussentijds terug om opnieuw te laden of lossen. De bezorgbussen worden daarom steeds groter, dat is goedkoper, totdat ze tegen een andere regelgeving stuiten: het groot vrachtwagenrijbewijs.
De bestelbussen parkeren op de gekste plaatsen en vaak kan het overige verkeer er niet langs. Hier kan regelgeving vanuit de gemeente veel doen. Dat is nader uit te leggen met het voorbeeld van het bezorgwagentje van Picnic. Dit wagentje is smal en volledig elektrisch. Een mooie innovatie. Maar zonder flankerend gemeentebeleid gaat die het niet redden: de ontwikkelingskosten moeten terugverdiend worden met de voordelen voor de stad. Daarvoor moeten die voordelen wel vertaald worden in regelgeving. Als de gemeente die voordelen niet ziet of niet relevant vindt verdampen deze innovaties. Tegen grote oude bussen zonder uitstootregels kan geen enkele innovatie op.

Ook de bevoorrading van de grotere winkels in de binnenstad zoals supermarktketens AH, Ekoplaza en Jumbo wordt ogenschijnlijk door de gemeente geen strobreed in de weg gelegd. Burgers zien met verbazing wat mag, want voor wandelaars en fietsers wordt de doorgang moeilijk als vrachtwagens daar staan te laden en lossen. De gemeente zegt het heden en de toekomst van de binnenstadbevoorrading met deze grote partijen te bespreken. De afspraken zijn nu zo dat ze nooit leeg teruggaan maar altijd emballage en afval mee terug nemen. Veiligheid rond de laadklep is ook een gespreksonderwerp, want je moet er niet aan denken dat iemand daar tegenaan rijdt. Daarnaast mogen vrachtwagens maximaal 1 tot 2 bezorgadressen hebben. Ook stuurt de gemeente aan op bevoorrading met kleiner materieel. De keerzijde daarvan is wel een frequenter vrachtwagenbezoek. De voertuigen zullen ook binnenkort 100% elektrisch moeten gaan rijden. Dat alles moet evenwel passen in het duurzaamheidsbeleid van deze grote concerns, want die laten zich niet zomaar sturen door een enkele gemeente. Voorlopig is er van hun duurzaamheidsdenken nog weinig te merken voor een binnenstadsbewoner en dieselen hun bussen vrolijk zigzaggend door de stad.

Toegangsregels (o.a. vervoerzones, wegcategorie, maximum snelheden en tijden) 
Big data is in. Vrachtwagenchauffeurs kunnen via het platform datalogistiek vooraf weten hoe te rijden en waar verboden en stremmingen zijn. Die kennis wordt echter ook oneigenlijk gebruikt. Zo rijden ze graag illegaal door de smalle Annastraat, nemen een stukje weg tegen de richting en schieten de stad uit omdat dat vlotter gaat. Handhaving en een andere weglayout moeten daarvoor oplossingen bieden, maar de gemeente lijkt vooralsnog weinig te doen met de binnenkomende klachten.

Delft heeft al vanaf 2012 voor de binnenstad een milieuzone. Dat functioneert redelijk goed. Zonder ontheffing de beschermde zone binnenrijden levert een boete op. Met de milieuzone heeft de gemeente een sturingssysteem in handen. Daarmee kan gestuurd worden met de regels voor ontheffing en handhaving. Het hangt er natuurlijk vanaf waar de ontheffing over gaat. Ontheffing voor overschrijding van de maximale wieldruk zou bijvoorbeeld eigenlijk nooit afgegeven mogen worden. De ontheffingen moeten ook te begrijpen zijn. Zo snapt iedereen de uitzondering voor een brandweerauto en vuilniswagens zijn ook een noodzakelijk kwaad. Het zijn vrachtwagens die zich met veel lawaai in de diepste aders van de binnenstad voortbewegen. Ze geven een gevoel van onveiligheid, maar toch is men blij dat ze er zijn, want ze ruimen op!

Kan dat opruimen ook anders? Ik denk van wel. Op de eerste plaats moet er zo min mogelijk weggegooid worden of anders gezegd: zo veel mogelijk worden hergebruikt. De gemeente wil naar een circulaire economie, maar heeft moeite daar handen en voeten aan te geven. Een vorm van hergebruik zou kunnen zijn dat de avond vooraf aan de vuilnisophaaldag iedereen zijn hun spullen voor zijn huisdeur mag zetten. Die avond wordt daarmee telkens een grote ruilbeurs van spullen. De volgende morgen komen als eerste de kringloopbedrijven langs en als laatste de vuilniswagens.

De vraag blijft waarom vuilniswagens zo groot moeten zijn. Kan het niet anders? Dat vroeg ik aan Machteld Woudenberg, woordvoerder van Avalex. ‘Hoe meer ondergrondse opslag, hoe minder zichtbare afval in het straatbeeld. Maar ook: hoe meer vuilniswagens met kraan (bovenladers) om de ondergrondse containers te legen. Binnenkort zal de ontwikkeling klaar zijn van een 100% op groene elektriciteit rijdende bovenlader. Deze zal 30 juni met gepaste trots worden onthuld en in gebruik genomen. Hij gaat in ieder geval in Delft rijden, dus ga hem zien (want horen zul je hem veel minder).’
Avalex is bekend met de wens voor kleiner materieel en rijdt daarom in de binnenstad met smallere vuilniswagens, zogenaamde smalspoorvoertuigen. Daarnaast rijdt er een Light Electric Vehicle (LEV) die GFT inzamelt.

Vuilnis produceren we met z’n allen, dus we hebben ook een gezamenlijke verantwoordelijkheid dat het wordt opgeruimd. In dat verband herinner ik mij dat vroeger in veel dorpen de leden van sportverenigingen het papier ophaalden. Dat was opvoedkundig prima, iedereen mag een steentje bijdragen om de stad schoon te houden, maar er werd ook geld voor de vereniging mee opgehaald. Nooit begrepen waarom dat in Delft nooit is geweest. Jammer, want op verschillende andere plaatsen functioneert het wel. Avalex heeft een speciale vuilniswagen voor het ophalen van papier, een zogenaamde zijlader. Deze vraagt minder fysieke belasting van de laders.

Er loopt in Delft een proef waarbij met een bakfiets restafval wordt opgehaald: de inzamelhelden, zie www.inzamelhelden.nl/over-ons/ . Biedt dat kansen om het aantal vervoerbewegingen van vuilniswagens te beperken of, kan daar op aangehaakt worden? Bijvoorbeeld een afvaltreintje, denk aan de bloemenkarretjes op de veiling in Aalsmeer die allemaal in een lange rij in hetzelfde spoor rijden. Daarmee zijn ervaringen in andere steden. Dat zijn veel afvalhelden achter elkaar, met veel volume maar wel beter inpasbaar voor een oude binnenstad.

Producten hoeven niet altijd over de weg te worden vervoerd, het kan ook over water (vroeger ging alles over het water). Zowaar een Delfts bedrijf biedt deze oplossing: Citybarge. Afval in de binnenstad kan daarmee met elektrische duwbootjes via de grachten rechtstreeks en geruisloos naar de Avalex-overslag gebracht worden. Dat scheelt bovendien veel onveilige wegkilometers. Citybarge is momenteel vooral actief in het vervoer van bouwmaterialen over water met pilots in Utrecht, Amsterdam en Leiden. Ze zien snelle uitbreidingen naar andere steden, maar vooralsnog minder voor het vervoer van afval. ‘Afval is een moeilijke gesloten markt met slechts enkele grote spelers, het is lastig daar tussen te komen’, aldus Peter de Bruin van Citybarge.
Waarom doet Delft hier niet aan mee? Volgens de gemeente zijn de grachten te smal en de kades te kwetsbaar. Momenteel worden veel kades vernieuwd, dus dat argument verdwijnt straks. Misschien valt er binnenkort iets te heroverwegen, wie weet. Delft is samen met 5 andere gemeenten eigenaar van Avalex. Welke experimenten er worden gedaan voor een veiligere, duurzamere en liefst ook goedkopere inzameling wordt bepaald door de verantwoordelijke wethouders van die gemeenten in samenspraak met Avalex.

Grote bedrijven zijn zelf verantwoordelijk voor hun afvalafhandeling. Citybarge experimenteert met deze bedrijven kleinschalig met de ophaal van afval. Hier enkele quotes van hun website: Op dit moment zorgen vrachtwagens, vooral in historische binnensteden, voor lawaai, uitstoot van CO2, luchtvervuiling en verstopte wegen. Vervoer over bestaande grachten in combinatie met hubs aan de rand van de stad en kleine elektrische voertuigen of fietsen, biedt hiervoor een duurzaam alternatief.
Citybarge praat over ZES, Zero Emissie Logistiek. Volgens eigen onderzoek kan Citybarge 60% van de vervoerbewegingen over de weg vermijden.

Dit is het eerste deel van het artikel ‘vrachtwagens in de binnenstad’. Het tweede en laatste deel volgt volgende week. Reacties op dit artikel kunt u richten naar redactie@delftopzondag.nl