Ieder-voor-zich bouwpolitiek in Haaglanden bodem voor onvrede

DELFT – Vrijwel alle gemeenten in Haaglanden willen nu vooral dure woningen gaan bouwen. En betaalbare huizen dan? Daarover moeten ze met elkaar afspraken maken. Dat is nog lang niet het geval.

Analyse door: Henk de Kat

Het is een belangrijke vraag. Wat blijft er nog over aan goedkope woningen, nu de negen gemeenten van woonregio Haaglanden (waaronder Delft, Midden-Delfland, Pijnacker-Nootdorp en Rijswijk) stuk voor stuk vooral de hogere inkomens gaan proberen aan te trekken, met dure nieuwbouw? Voorheen werd zoiets besproken in Stadsgewest Haaglanden. Dat bestuursorgaan regelde belangrijke onderwerpen in de streek: woningbouw, aanleg en uitvoering van tram- en buslijnen, verdeling over de regio van industrieterreinen, zorg voor groengebieden. Wat woningbouw betreft met succes: de 30 procent sociale woningen in de Vinex-wijken is eraan te danken. Maar het stadsgewest is begin vorig jaar opgeheven.

De eindbesluiten werden genomen door plukjes raadsleden uit elk van de negen aangesloten gemeenten, als indirecte afgezanten van de bevolking. Dat werd als te ondemocratisch gezien, en terecht. Toch – raadsleden uit elke gemeente waren in het bijna 20-jarig bestaan van het stadsgewest wél op de hoogte van wat bij de buren speelde. Die kennis en onderlinge betrokkenheid is verdwenen, met de ontbinding van het regiobestuur. Dat wreekt zich nu.

De negen bouwwethouders van Haaglanden spreken elkaar nog wel, maar in onderonsjes aan een 'Woontafel'. Er is geen openbare agenda of publieke verslaglegging meer. En zo kon het gebeuren dat de Delftse gemeenteraad deze week in overgrote meerderheid instemde met een radicaal nieuwe 'Woonvisie', zonder dat duidelijk is wat het effect daarvan is op het aanbod van betaalbare huizen in geheel Haaglanden.

Die gevolgen zijn aanzienlijk, want de nieuwe Delftse huisvestingspolitiek houdt in dat 3200 van de nu 19.200 sociale woningen in de stad van lieverlee (tot 2030) gaan verdwijnen. Dat gebeurt door verkoop, of door optrekken van de huur – na woningverbetering – tot boven de subsidiegrens van 711 euro per maand. Wordt die 'afbraak' van de sociale sector opgevangen elders in Haaglanden? Delftse raadsleden hadden bij hun koersveranderingsbesluit van deze week in feite geen benul.
In een recent interview met Delft op Zondag zei PvdA-wethouder De Prez: "Ja, er is in Haaglanden grote behoefte aan meer goedkope huurhuizen. Maar als wethouder van Delft moet ik opkomen voor de belangen van mijn stad, die in het verleden al zoveel sociale woningen heeft gebouwd."

De uitspraak is tekenend voor de huidige ieder-voor-zich woonpolitiek in Haaglanden. De buurgemeenten laten zich niet leiden door wat Delft doet, en omgekeerd. Bijna alle gemeenten zijn nu, via een eigen lokale 'Woonvisie', vooral uit op 'dure' woningbouw op nog beschikbare locaties, en naar meer 'spreiding' van arm en rijk in oudere wijken. Die politieke meng-strategie is overigens zeker niet onverstandig. Maar ook in de Delftse buurgemeenten zullen hierdoor bij elkaar duizenden bestaande goedkope huizen verdwijnen uit het woningaanbod van Haaglanden. Of ter compensatie werkelijk voldoende nieuwe subsidiehuizen zullen worden bijgebouwd – De Prez sprak deze week over een noodzaak van 12.000 van deze woningen – dat is nog maar helemaal de vraag.
Deze tijd wordt veel gesproken en geschreven over de oorzaken van maatschappelijke onvrede. Eén van de oorzaken is dat de doorsnee burger niet meer snapt wat er aan de hand is. Overal horen ze wethouders enthousiast praten over 'duur' bouwen en 'meer verscheidenheid in woonmilieus', terwijl dat laatste in feite neerkomt op afbouw van de bestaande sociale sector. De burger kan dat niet rijmen, en begrijpelijk. Er is immers juist een toenemende behoefte aan betaalbare huizen, nog versterkt door de groeiende instroom van vluchtelingen?

Er komt nog bij dat huurders met een smalle beurs geen echt meepratende partij zijn geweest bij het opstellen van al die afzonderlijke lokale Woonvisies in Haaglanden. In Delft niet, elders niet. Een feit is, dat huurders overal slecht zijn georganiseerd. Maar gemeenten hebben ook niet echt hun best gedaan hun stem verenigd te krijgen, wat volgens de Woningwet wel zou moeten, samen met de corporaties.

In Rotterdam, waar afgelopen week een referendum werd gehouden tegen een soortgelijk toekomstplan als in Delft, klonk menigmaal het verwijt dat 'de elite' in de woningbouwwereld te weinig oor en oog heeft voor het belang van de lagere inkomens. Daar hebben de klagers echt een punt, als je kijkt naar hoe slecht de huurdersgroepen tot nu toe vertegenwoordigd waren bij alle discussies. Ook in Haaglanden moeten verantwoordelijke bestuurders gaan beseffen dat ze bij hun plannenmakerij, die op zich ongetwijfeld goed is bedoeld, een te grote blinde vlek hebben voor de concrete gevolgen voor de velen die elke maand maar moeilijk kunnen rond komen.

De negen gemeenten zullen eerst weer met elkaar in open gesprek moeten komen, om samen een duidelijk politiek totaalplan te kunnen presenteren, in plaats van die 'ieder-voor-zich' aanpak van nu. En daarover zullen ze ook echt moeten gaan praten met de burgers die het betreft, de vooral lagere inkomens. Daar sluimert maatschappelijke onvrede, voortkomend uit onmacht over wat in een verbrokkeld functionerende regionale politiek nu wordt bekokstoofd. Blinddoek af, en beter luisteren naar de behoefte van ook lagere inkomens. Voor hogere inkomensgroepen staat bij elkaar in de hele regio al meer dan genoeg duurdere woningbouw op stapel.

(Henk de Kat is voormalig redactiechef van de Delftsche Courant)