10 jaar Groenkracht:Delft samen groener en ‘eetbaar’ maken

DELFT - Bij de ingang hangt een bord: ‘De Popta Garden is een samentuin, voor de buurt, door de buurt…’. De tuin is geïnitieerd door Groenkracht en ligt bij de skatebaan aan de Prinses Beatrixlaan. Salih Polat (58) is een van de vier commissieleden die de tuin beheren. Vijf familieleden hebben eveneens een tuintje: ‘We wonen allemaal in flats hier. Als het mooi weer is, eten we hier buiten. We openen het seizoen half maart. Dan komen mensen enkele uren helpen; half oktober sluiten we het tuinseizoen af.’ Hij wijst naar druivenranken: ‘Die heeft mijn zus meegebracht uit Turkije.’ Ze komt erbij zitten: ‘De druivenbladeren weken we in warm water, zodat ze soepeler worden en vullen ze dan met rijst.’ Intussen loopt een oude, statige man met wandelstok de tuin binnen, buigt voorover, plukt mint uit zijn tuintje en vertrekt weer. Polat: ‘Dat is voor zijn dagelijkse kopje muntthee.’ 

Door Lex Veldhoen

Directeur Esmeralda van Tuinen vertelt over het ontstaan van Stichting Groenkracht: ‘Ik wilde in de Wippolder een buurtmoestuin starten, iets aan duurzaamheid doen, samenwerken met buurtgenoten en mijn kinderen leren waar groenten vandaan komen. Beroepsmatig had ik al vaker samengewerkt in de woonsfeer met gemeenten en woningbouwcorporaties. Ik ging mensen om me heen verzamelen en zo kwam ik Rutger Spoelstra tegen, die les geeft aan de TU en Eric Pol, die ook opgeleid is in permacultuur. Nadat we de Wippoldertuin hadden opgezet, dachten we: we kunnen zo meer doen met kijk- en poepveldje, ze meer betekenis voor bewoners geven.’ 

Wat zijn in die tien jaar de belangrijkste resultaten?
‘We hebben negen buurtmoestuinen geïnitieerd, waarin tweehonderd mensen actief zijn en bewoners geholpen kleinere initiatieven te realiseren. Na het opstarten hebben we ook oog voor de continuïteit, het zelfstandig doorgaan met mensen die later aanhaken. Daarnaast maken we schoolpleinen geschikt voor lessen over eetbaar groen door er iets aan te leggen, waartoe we een mobiel tuinteam hebben opgezet. We bereiken zeshonderd leerlingen per jaar, begeleiden schooltuintjes, geven workshops en cursussen, vanwege Corona ook online. We organiseren educatieve fietstochten en als netwerkorganisatie wilden we alles onder één paraplu vangen met de Delftse PROEFtuin, die van 2015 tot 2018 bestond op het braakliggende terrein achter de Aldi. Een groter gebied waarin alles samenkwam: tuinieren, experimenteren, je abonneren op wekelijks een tas groente en fruit en een ontmoetingsplek, ook voor vrijwilligers met een burn out of een afstand tot de arbeidsmarkt. Via crowdfunding doneerden tweehonderd deelnemers 11.000 euro. Nu zijn er duizend mensen geabonneerd op onze nieuwsbrief. Opvallend was dat we tijdens Corona veel vaker werden gebeld: “We willen graag moestuinieren”. Mensen werden gek van het binnen zitten.’

De Stuivertuin
De Stuivertuin in Delfgauw is een weelderig organische parkje, beschut met gevlochten houtwallen. Op een stenen verhoging liggen appeltjes; voor de liefhebber… Beheerder Bryan Derks (52), jurist, vertelt: ‘De deelnemers zijn tussen de veertig en de vijfenzestig, waaronder een bioloog, IT-ers en enkele buitenlandse vrouwen. We hebben een app-groep en sommigen gaan bij elkaar op verjaardagsbezoek. Via sociale media tonen we de buurt wat we doen.’ Ooit initieerde Basisschool de Triangel deze tuin en nu is buitenschoolse opvang Skippy hier actief: ‘Voor hen is het vooral een belevingstuin: geur, smaak, reuk en ’de natuur kan ook prikken’. Hij vertelt dat ze subsidies weten binnen te halen bij NL Doet, Provincie en gemeente en pakt een droge klont van de grond: ‘Natuurmest van bioboer Duindam hier even verderop.’ ‘We hebben wel tweehonderd verschillende planten en dertig bijensoorten. Eerder had ieder zijn eigen stukje, maar we maken er een organisch, wilder geheel van.’

Vriendschappen
Rutger Spoelstra (die met Van Tuinen de harde kern van Groenkracht vormt): ‘We vinden ook het sociale aspect belangrijk: mensen verbinden met de natuur en met elkaar, bijvoorbeeld door samen plannen voor een tuin te maken, aan te leggen en te onderhouden, terwijl anderen eten meenemen, waardoor er ook samen gegeten wordt. Zo wordt kennis en ervaring uitgewisseld en krijgen mensen het gevoel: dit is van ons. Er ontstaan bovendien veel blijvende vriendschappen. Meestal is er binnen de tuinen in het eerste jaar wat meer contact. Als het wat inzakt, soms door taalproblemen, organiseren we een gezamenlijke dag als impuls, soms samen met gemeentelijke sociaal werkers. Van de gemeente krijgen we ook houtsnippers om paden aan te leggen. Door de jaren heen hebben we geleerd, dat je geen plaatkaartjes moet hangen aan vruchtenstruiken, want dan worden ze gestolen. En als je een tuin aanlegt, kun je beter eerst het algemene deel aanleggen, want als je eerst tuintjes verdeelt, gaat de focus helemaal daar naar toe.’

Wat is er in die tien jaar veranderd in het denken van mensen qua groene leefomgeving?
Spoelstra: ‘Er is meer aandacht voor gekomen, zeker nu de zomers heter zijn en er waterschaarste ontstaat. Ook de wens naar zelfvoorzienend eten verbouwen is groeiend. Vooral toen er in de Coronatijd geen toiletpapier meer te koop was, gingen mensen achter hun oren krabben. Groentezaden waren opeens ook overal uitverkocht. In Den Haag kun je bij volkstuinen niet eens meer op de wachtlijst komen.’

Bijen-, Tanthoftuin en Campusfarm
We zitten onder een zelfgemaakt afdakje tussen moestuintjes in rijen naast elkaar. Wendy Mastenbroek en René Krijger waren getrouwd en beheren nu nog samen de Bijentuin aan de Schubertlaan. Wendy: ‘Vroeger wist ik zelfs vetplanten nog te vermoorden. Ik begon met die stomme Albert Heijn moestuintjes, uiteindelijk stond mijn hele balkon vol. Toen hier tuintjes vrijkwamen, dachten we: We gaan er voor!’ René: ‘De meeste huishoudens doen mee vanwege eten dat het oplevert, maar je zit ook vaak lang gezellig na te babbelen.’ Wendy: ‘Drie Hindoestaanse vrouwen hebben het soms in hun bol; dan maken ze roti. Mensen bellen elkaar ook: ik ga naar de tuin, kom je ook?’ En niet alleen volwassenen, zo blijkt in de cirkelvormige Wippoldertuin. Daniel (63) vertelt: ‘Een jongetje van twaalf was aan het voetballen, vroeg wat dit was en doet nu samen met zijn opa mee.’ We staan bij een boom vol roodwitte bloempjes: ‘Een pindakaasboom. Ja, die heet echt zo, de bloemen ruiken naar pindakaas.’ Ongelovig trek ik een tak naar me toe, ruik en inderdaad: pindakaas!

In Tanthof-West, waar acht ‘buurttuinders’ actief zijn, komen ook schoolkinderen van de aangrenzende Eglantier wekelijks tuinieren met meester Peet. Jeannette Schillemans, die ‘twee huizen van de tuin woont’, beheert hem samen met de oorspronkelijk Poolse Eva deze tuin met een klein schuurtje en twee plastic tuinstoelen: ‘We doen alles zonder subsidie.’ Ze is rugpatiënt en vertelt: ‘Een Chinese vrouw, Li Ping, zei: “Als ik terugkom van Hongkong, breng ik een plantje voor je mee.” Ze heeft ze uitgezaaid, en zei: “De blaadjes snijden, door een eitje klutsen of door de sla.” Sindsdien zijn mijn klachten 50% minder geworden. Ik weet bij god niet hoe dat plantje heet.’ 

De TU-Campus Farm is afwijkend van de andere buurttuinen: deels onderhouden door TU-personeel en ingeklemd tussen TU-sportvelden bij de Kruithuisweg. Middenin bevindt zich een yogagrasveldje met en een half transparante dôme. Noortje Dik (33), verantwoordelijk voor het programma: ‘De tuin is vooral voor studenten; om even niet in hun hoofd te zitten, maar met hun handen te werken.’ Aan de zijkant staat een gebouwtje in aanbouw: ‘Daarin gaan we lessen verzorgen. Rutger Spoelstra geeft perma-cultuur-cursussen en soms organiseren we ‘Two days of gardening’, met aandacht voor duurzaam eten, wildplukken en met ‘Foodsharing Delft’ een ‘No Waste Dinner.’

Tentoonstelling en rol gemeente
Esmeralda vertelt over het jubileum van Groenkracht: ‘We hebben twee bijeenkomsten georganiseerd, één met organisaties waarmee we samenwerken en één voor ons netwerk. We lieten zien wat we al hebben gedaan en inspireerden mensen iets op te zetten, waarbij wij kunnen helpen grond te vinden, zeker nu met die toenemende woningbouw. Wethouder Van Vliet heeft beloofd meer kwalitatief goede groenplekken aan te leggen, dus daar liggen kansen. We organiseren nu een tentoonstelling, die in het voorjaar op diverse locaties te zien is en in juli in het gemeentekantoor. Daartoe hebben we op de jubileumbijeenkomsten ‘verhalen en ideeën geoogst’. Bij de reacties viel vooral op, dat mensen zeiden gelukkiger te worden door met de natuur bezig te zijn.’

Wethouder Frank van Vliet (klimaat, cultuur en openbare ruimte) gevraagd hoe een Groen Linkser als hij de rol van groen in de openbare ruimte ziet in relatie tot duurzaamheid en bewonersparticipatie: ‘Openbaar groen is voor onze gezondheid erg belangrijk. Ik ben erg bezig met vergroening, ook omdat onze zomers steeds warmer worden. Dus is verkoeling door bomen van groot belang en veel openbaar groen voor het vasthouden van water. Groenkracht combineert dit met het sociale aspect. Dat vind ik heel bijzonder, samen daarmee bezig zijn en elkaar zo ontmoeten. In buurten vinden mensen met heel verschillende achtergronden en talen elkaar op die manier.’

Wat heeft de gemeente op dit gebied gedaan?
‘Wij kijken of we plekken beschikbaar kunnen stellen, zoals eerder voor de Proeftuin, die er eigenlijk te kort is geweest. Ik kijk momenteel of die ergens anders terug kan komen.’

Wat gaat gebeuren met de Tanthoftuin als school de Eglantier afgebroken wordt?
Een deelneemster zei: ‘Ik denk dat de gemeente dan zegt “Het is wel mooi geweest zo”.’ Van Vliet: ‘Ik kan niet garanderen dat dat niet gaat gebeuren, helaas, maar ik zou het heel goed vinden als er bij die herinrichting weer plek is voor een gezamenlijk tuin.’