Vertekende werkelijkheid op sociale media kan ook bij leerlingen tot negatief zelfbeeld leiden

Editie: Week 25, Jaargang 23 |

Verdriet bestaat niet op sociale media.

DELFT – Sociale media zijn niet meer weg te denken. We vermaken ons er kostelijk mee, maar het kan negatieve gevolgen hebben. Zo kunnen sociale media zorgen voor een negatief zelfbeeld en psychische klachten. Ook Delftse scholen merken dat al dat Twitteren, Facebook’en en WhatsAppen niet zonder gevolgen is.

We maken massaal gebruik van sociale media. Lieden die alleen nog in het ‘echt’ contact met anderen hebben, moeten met een vergrootglas worden gezocht. Negen miljoen Nederlanders maken gebruik van Facebook. Daar laten we natuurlijk vooral weten hoe mooi en geweldig ons leven is. Die onophoudelijke stroom aan ‘Kijk eens wat ik allemaal voor leuks meemaak-berichten’ kunnen bij anderen voor een negatief zelfbeeld en zelfs tot psychische klachten leiden. Waarom maken zij zoveel mee en zit ik hier maar op de bank? Een puistje op een digitale foto is zo weggepoetst. Op social media zijn we allemaal perfect en lacht het leven ons toe.

Volgens dr. Colin van der Heiden, hoofd wetenschappelijk onderzoek van PsyQ, geven cijfers echter aan dat één op de vier mensen last heeft van psychische problemen. Op sites als Facebook lees je daar weinig over, geeft hij aan. Liever delen we foto’s en verhalen over leuke reisjes en fantastische feestjes. Behandelaars krijgen steeds vaker te maken met mensen die onzeker worden van anderen op sociale media. “Al die vrolijke en positieve posts op social media leiden tot gevoelens van verdriet en somberheid en kunnen leiden tot een negatieve kijk op zichzelf”, zegt Van der Heijden. “Het maakt dat mensen gaan twijfelen aan zichzelf, omdat ze zich niet zo gelukkig voelen als anderen dat laten zien op al die foto’s en filmpjes.” Uit verschillende onderzoeken blijkt dat een negatief zelfbeeld een belangrijke voorspellers is voor psychische klachten en belemmerend kan werken voor therapeutische behandelingen. Het op een negatieve manier naar jezelf kijken kan een heel hardnekkige en schadelijke, gewoonte worden. En des te lastiger dit te veranderen.

Delftse scholen
Op Delftse scholen zijn leerlingen dagelijks druk met sociale media. Ook voor hen heeft dit gevolgen, laat Reina Boekhoudt namens het Grotius College weten. “Leerlingen kunnen een laag zelfbeeld krijgen, met name meisjes die zich op Instagram of Facebook continu vergelijken met anderen of beroemdheden. Er kan onbewust een beeld ontstaan hoe je eruit moet zien”, voegt ze eraan toe. Daarnaast zorgen sociale media er volgens haar voor dat het afleidt van schoolwerk. “Tijdens het maken van leer- of huiswerk is het makkelijk om snel even op Instagram, Facebook of WhatsApp te kijken en ‘bij te blijven’. Dit kost veel tijd en vooral concentratie.” Er zijn echter ook veel voordelen, geeft ze aan. “Kinderen maken makkelijker contacten dan vroeger. De keerzijde is dat de contacten vluchtiger lijken.”

Nico Duivenvoorden, teamleider van de havo- en vwo-brugklassen op het Christelijk Lyceum Delft, noemt sociale media ‘het derde milieu’. “Deze wereld waarin kinderen zich bevinden als ze niet in de les zitten of onder toezicht van hun ouders zijn, is vrijwel volledig gedigitaliseerd. Dat derde milieu is van invloed op de ontwikkeling van jongeren. Het bepaalt in hoge mate hun opvattingen over bijvoorbeeld morele kwesties of gewenst gedrag.” Concrete gevolgen zijn volgens hem moeilijk te meten. “Specifiek - over de gevolgen ten aanzien van het zelfbeeld - ben ik nog geen harde data tegengekomen. Intuïtief zie ik negatieve, maar ook positieve effecten ten aanzien van het zelfbeeld van jongeren.” Daarbij merkt hij op leerlingen die Havo- of Vwo-opleidingen volgen een wat positiever zelfbeeld hebben dan Vmbo-leerlingen. “Het nieuwe fenomeen social media heeft op dat verschil nauwelijks invloed gehad.” Ook Duivenvoorden merkt op het CLD dat sociale media afleiden bij het huiswerk. Dat heeft te maken met twee negatieve effecten van sociale media die volgens hem wel aantoonbaar zijn. “Pestgedrag en het gevoel om te moeten voldoen aan ideaalbeelden, om ‘er’ bij te horen. Deze laatste factor leidt ook niet zelden tot verslaving aan mobieltjes en internet, waarbij de angst om ‘iets’ te missen ervoor zorgt dat er steevast gekeken en gereageerd moet worden op elke prikkel van buiten. Niet zelden leidt dit tot grote problemen bij huiswerk, ergo tot slechtere resultaten op school en het daaraan gerelateerde negatievere zelfbeeld.”

Verloren zaak?
Is het een verloren zaak en moeten we, zolang er sociale media zijn, wegkwijnen in ons negatieve zelfbeeld? Neen, zeggen zowel Boekhoudt, Duivenvoorden als Van der Heijden. Er kan wel degelijk iets worden gedaan aan die negatieve gevolgen. “Er zou bij het vak Moderne Media een soort korte les gegeven kunnen worden over de positieve en negatieve invloeden van sociale media”, oppert Boekhoudt. “Belangrijk hierbij is dat het bij hogere klassen gebeurt. Het zou goed zijn om leerlingen de ruimte te geven om met elkaar in discussie te gaan en eigen ervaringen met elkaar te delen.” Duivenvoorden ziet een belangrijke rol voor ouders, leerkrachten en mentoren weggelegd. “Mijn stellige opvatting is dat, als we negatieve effecten van sociale media te lijf willen, zij meer aandacht moeten schenken aan uitsluiting van mensen. Als we duidelijk maken dat iedereen er bij hoort – dat ‘anders’ zijn juist zo prachtig is – dan kunnen we een grote slag slaan. Daarvan ben ik overtuigd. Leer kinderen de juiste omgangsvormen en monitor hun gedrag, want feedback is nu eenmaal essentieel voor leren. Dát is de opdracht voor volwassenen van nu.” Van der Heijden heeft twee tips die voor iedereen opgaan: “Onthoud allereerst dat mensen zich vooral positief presenteren op social media en dat die presentatie niet gelijk staat aan de werkelijkheid. En als je er vooral een slecht gevoel aan overhoudt, overweeg dan minder tijd te spenderen aan social media.”

Download de laatste krant!

Energieweg 3
2627 AP Delft

T: 015 - 214 39 12
info@delftopzondag.nl