Kosten A4: 2 miljard. Effecten: nog onbekend

DELFT – De aanleg van de A4 Delft-Schiedam stuitte decennialang op verzet. Dat heeft er mede voor gezorgd dat de nieuwe weg de best ingepaste weg van Nederland moest worden. Wat zijn, acht maanden na de opening, de effecten voor de natuur en het wegennet?

De kwaliteitsimpuls die het gebied zou ondergaan, heet in bestuurlijke termen het 'IODS-programma'. Die letters staan voor Integrale Ontwikkeling tussen Delft en Schiedam. Het is een samenwerking tussen het rijk, provincie, lokale overheden en maatschappelijke organisaties. Waarvan akte.

Wie op een mooie dag in het gebied rond de weg gaat kijken, ziet veel. Fietsers, wandelaars, hardlopers, hondenbezitters, vogels, grazende koeien, slootjes vol leven, maar geen weg. Die is verlaagd aangelegd. "Een gigantische winst ten opzichte van het plan zoals het er ooit lag", weet Henk Tetteroo van stichting Batavier, die jarenlang actievoerde tegen de aanleg. De oorlog is niet gewonnen, maar z'n club kijkt tevreden terug op enkele gewonnen slagen. Mede daardoor merken vele recreërende bezoekers in het gebied nu niet heel veel van de nieuwe weg. Dankzij dubbellaags zoab is het geluid van auto's over het asfalt minimaal. De maximumsnelheid is 100 kilometer per uur. En voor geluidswanden is geluidsabsorberend materiaal gebruikt. Die combinatie van vier maatregelen is een verademing, vindt Tetteroo. Maar, plaatst hij wel een kritische kanttekening: "Ik pleit voor zorgvuldig onderzoek." Voor hem ligt het laatste IODS-rapport, uit november 2015, toen de weg er nog niet lag. De Tanthof-bewoner zou nu weleens cijfers willen zien over bijvoorbeeld de geluidstoename. Hoe was het voor de aanleg en hoe is het nu? "Want van bewoners van het gebied hoor ik dat ze een toename van het geluid merken. Hoe dit het precies? Dat moet in kaart gebracht worden."

Over de nieuwe A4 loopt het grootste eco-aquaduct van noordwest-Europa. Het zou buitengewoon interessant zijn te weten hoeveel dieren hiervan gebruik maken, vindt Tetteroo. "Verder wordt alleen al 1,2 miljoen euro geïnvesteerd in weidevogels in dit gebied. Ik ben benieuwd in hoeverre dit effect sorteert."

Donald Broekhuizen van de provincie Zuid-Holland is programmacoördinator IODS. Het plan om het gebied rond de A4 een kwaliteitsimpuls te geven, is geslaagd, geeft hij aan. "Het was in de loop der jaren wel een vinnige strijd", blikt hij terug. "Vooral rond de aanleg van de A4. Maar als je praat met de mensen die jarenlang tegen de weg waren, dan zijn ze nog steeds tegen, maar achteraf vinden ze het allemaal wel meevallen. Het is minder slecht dan verwacht." De weg en IODS-maatregelen hebben het gebied veel goed gedaan, geeft Broekhuizen aan. "Zo zijn er allerlei relaties gelegd. Bijvoorbeeld tussen het bedrijfsleven en milieuorganisaties, boeren werken beter samen met het waterschap. Kassen zijn verdwenen, er wordt meer duurzame landbouw bedreven en er is honderd hectare natuur aangelegd."

Het antwoord op Tetteroo's vragen, over de precieze effecten, zal echter nog wel even op zich laten wachten. Ja, bevestigt Broekhuizen, betrokkenen doen hun uiterste best in beeld te brengen hoe het aantal weidevogels toe- of afneemt. En in hoeverre de eco-passages worden gebruikt door kleine zoogdieren en amfibieën. Lokale natuurclubs als de KNNV worden hierbij betrokken. Verder werkt ecoloog Edgar van der Grift van de Universiteit van Wageningen mee aan de rapporten die nog zullen volgen. "Hij is een autoriteit op dit gebied." Het is echter geen sinecure om 'even' te onderzoeken hoe allerlei planten- en diersoorten zich in het gebied ontwikkelen. "Je moet in termijnen van jaren denken voordat je over zulke zaken iets zinnigs kan zeggen", zegt Broekhuizen.

De effecten van de nieuwe A4 op de rest van het wegennet, zullen eind dit jaar bekend worden. Rijkswaterstaat maakte al gauw bekend dat het op de A13 in elk geval rustiger is, met zo'n 20 procent minder verkeer. "Maar er is een gewenningsperiode van ongeveer een jaar nodig om de definitieve effecten van de openstelling van de A4 Delft-Schiedam te kunnen bepalen", zegt een woordvoerder van Rijkswaterstaat."

Het zijn cijfers waar menigeen naar uitkijkt. Want de aanleg van de A4 kan gerust een megaproject worden genoemd. De aanleg van de weg en de uitvoering van de IODS-maatregelen kosten het rijk ongeveer 1 miljard euro. Pakken we er echter ook de lange historie, de besluitvorming, de talloze manuren, rechtszaken en andere bijkomstigheden uit het verleden bij, dan kunnen we hier nog wel een miljard euro bij optellen, zegt Broekhuizen. "Maar de grap is wel dat de A4 Delft-Schiedam het land een economische impuls van 4 a 5 miljard euro geeft. De aanleg is dus een investering met rendement."