Deltares en Redesigning Deltas: Later is allang begonnen

DELFT - Aan het eind van deze eeuw zal naar verwachting de zeespiegel flink gestegen zijn als gevolg van de klimaatverandering. Deltares onderzocht in opdracht van de Deltacommissaris en de minister van Infrastructuur en Waterstaat hoe Nederland zich hierop kan voorbereiden. Belangrijkste conclusie uit het onlangs gepubliceerde rappor is dat we minder tijd hebben dan we denken: “We moeten nu al beginnen met voorbereiden en er rekening mee houden in de planning”, zegt Marjolijn Haasnoot van het Delftse onderzoeksinstituut. 

Door Esdor van Elten 

Nee, er zal zeker nog heel wat water naar zee stromen voordat we echt iets gaan merken van de zeespiegelstijging. Maar dat betekent niet dat we maar stil kunnen afwachten. Integendeel: er moeten nu keuzes gemaakt worden, onder andere op het gebied van kustbeheer, het afvoeren van rivierwater, maar ook over woningbouw, landbouw en energie. De reden daarvoor is simpel: dit zijn besluiten die effecten hebben op de lange termijn. Met andere woorden: wanneer nu verkeerde keuzes worden gemaakt kan dat betekenen dat we in de toekomst minder flexibel kunnen reageren op de gevolgen van de zeespiegelstijging die dan merkbaar en zichtbaar worden.

Redesigning Deltas 
Laten we om dat te illustreren eens kijken naar een andere studie. Onderzoekers, ingenieurs, stedenbouwkundigen en landschapsarchitecten maakten in het kader van de Redesigning Deltas beweging ontwerpen voor 5 regio’s in Nederland. De uitkomsten van dit ‘culturele project’ zullen op 3 november besproken worden, ze zijn al te zien op de Biënnale Rotterdam. Het project staat los van het Deltares rapport, maar er zijn wel interessante parallellen te trekken. Het team van de bureaus Zus, Flux en Sweco bogen zich over toekomstmogelijkheden voor Midden-Delfland, en in het verlengde daarvan Delft en Rotterdam. “Het zijn geen concrete plannen”, waarschuwt Fransje Hooimeijer van de onderzoeksgroep Delta en Urbanism van TU Delft. “Je moet het meer zien als denkrichtingen. We stappen even buiten de realiteit en kijken naar potentie, naar mogelijkheden.”

Nu al actueel
Hoe voorkom je in de toekomst overstromingen door hevige regenval en het buiten zijn oevers treden van rivieren? En welke rol speelt de verstedelijking daarbij? Moeten we in de toekomst bouwen in de laaggelegen polders? En zo niet, want betekent dat dan voor steden als Delft en Rotterdam? Hoe moet de waterhuishouding eruit zien? En als gevolg daarvan: wat betekent dat dan voor bijvoorbeeld de land- en tuinbouw? En aangezien we niet alleen veel nattigheid krijgen, maar ook droge zomers zoals die van dit jaar, hoe kunnen we dan het beschikbare water zo goed mogelijk gebruiken? Rekening houdend met al deze zaken, hoe zou Midden-Delfland er dan over enkele tientallen jaren uit kunnen zien? Dat zijn zaken die nu al actueel zijn, want de bestemmingsplannen van nu bestrijken decennia van de toekomst.

Groene long
Het team ziet het Delfland van de toekomst als een Nationaal Productief Park. Nationaal park impliceert veel ruimte voor natuur, maar de ontwerpers en ingenieur zien het gebied ook nadrukkelijk als een centrum van productiviteit. Midden-Delfland moet een groene long worden, met een vereenvoudigd watersysteem met minder dijken, pompen en sluizen. Het idee biedt kansen voor het vergroten van de biodiversiteit en het leveren van grondstoffen zoals hout en voedsel, en voorziet in een oplossing tegen wateroverlast, bodemdaling en dreigende verzilting. “Een dynamisch landschap dat leeft met het water en met de seizoenen”, zo vat Hooimeijer het samen.

Pijnlijke keuzes
Een mooi perspectief, ook passend in de ambities van Midden-Delfland om groen te willen blijven, maar aan dit toekomstbeeld kleven ook, mogelijk pijnlijke, keuzes. “Er moet goed nagedacht worden hoe we de historische kernen van Maasland, Schipluiden en Den Hoorn kunnen droog houden als we niet meer integraal alle polders leeg blijven pompen. Dat vraagt een andere mindset: in plaats van collectief beschermen, zoals we nu doen met pompen en dijken, moeten we meer denken over hoe we gerichter kunnen wonen in een natter landscap.”

De hoogte in
In het voorstel van de ontwerpers en de ingenieur voor Midden-Delfland als groene long is ook de impliciete keuze besloten dat er een duidelijkere begrenzing van de bebouwing om het gebied heen, zoals Rotterdam en Delft. Die zouden in een scenario als dit niet meer naar buiten kunnen uitbreiden. Bij toenemende bevolkingsgroei, en die wordt verwacht, betekent dat, dat de stad nog maar één kant op kan: de hoogte in.

Later is allang begonnen
Redesigning Deltas geeft een aardig beeld van hoe we nu al zouden kunnen nadenken over de toekomst. Of in ieder geval daar rekening mee houden met de plannen van vandaag. Ook het rapport van Deltares voorziet in mogelijke denkrichtingen voor de toekomst, waarbij gedacht wordt aan een gemengde aanpak met harde waterkeringen, zachte waterkeringen, ruimte voor de rivieren en aanpassingen in landgebruik. Deltares schetst verschillen oplossingsrichtingen: van beschermen naar een nieuwe zeewaartse kustlijn en meebewegen met meer ruimte voor water. Het idee van Redesigning Deltas valt binnen de opties om ‘mee te bewegen’ met het water. Maar Deltares oppert ook ambitieuzere ideeën zoals het creëren van een nieuwe kustlijn of zelfs het aanleggen van een dam tussen Noorwegen, Engeland en Frankrijk waardoor je van de Noordzee feitelijk een binnenzee maakt. Ander opties zijn bijvoorbeeld het tijdelijk of definitief afsluiten van de Nieuwe Waterweg. Ook dat soort maatregelen hebben grote gevolgen.

Voldongen feiten
Hoe de toekomst er ook uit gaat zien, de planners van nu moeten er al rekening mee houden, is de boodschap van onderzoekers en deskundigen. Anders staan we straks voor voldongen feiten en hebben we wellicht minder armslag dan we zouden willen om de zeespiegelstijging tegen te gaan. Om met de woorden van het Klein Orkest te spreken: ‘later is allang begonnen.’

De ontwerpen van Redesigning Deltas zijn te zien tijdens de Internationale Architectuur Biënnale in Rotterdam tot 13 november. Meer over het programma Redesiging Deltas is te vinden op de website www.redesigningdeltas.org. Het programma is een initiatief van de Delta Urbanism groep van faculteit Bouwkunde van de TU Delft.