Kroos in gracht en blauwalg in zwemplas niet te temmen

DELFT – Ook dit jaar zijn in veel Delftse stadsgrachten de waterlelies weer tot bloei gekomen. Maar inmiddels worden ze bijna overwoekerd door dik kroos, en zelfs door snotterige slierten algen.

Door: Henk de Kat

Kijkend naar het water van de Verwersdijk en het Vrouw Juttenland zegt Ingrid ter Woorst, bestuurder van waterschap Delfland, als kleine geruststelling: "Deze alg is overigens van een niet giftige soort. Het zijn draadalgen, en daarvan krijg je geen jeuk."
Maar als verantwoordelijke 'hoogheemraad' voor de waterkwaliteit in deze hoek van Zuid-Holland (een functie die vergelijkbaar is met de baan van wethouder bij een gemeente) kan ze zich voorstellen dat menigeen zich deze zomer gefronst afvraagt wat die soep toch voorstelt in sloten, vaarten en grachten. Sterker, binnen het Delfland-bestuur dringen Water Natuurlijk en de Algemene Waterschapspartij al jaren aan op een actievere bestrijding van kroos. Die oproep startte nadat een 4-jarig Haags jochie verdronk in een sloot die hij aanzag voor een grasveld. Omstanders konden hem niet meer vinden onder de groene laag.

De 49-jarige Ter Woorst was biologie-lerares op de Hogeschool Delft voordat ze fulltime bestuurder werd. Dat is te merken aan haar parate kennis: "Weet je waarom waterlelies nauwelijks voorkomen in grachten waar de rondvaartboot doorheen gaat? Lelies hebben huidmondjes net boven het wateroppervlak, en door bootgolven verdrinken ze eigenlijk."

Ze wil er eigenlijk mee zeggen dat in geen sloot, vaart of vijver de situatie gelijk is. Kroos, 'gewone' alg en lelies: het ligt maar net aan de situatie ter plekke. Een eventuele aanpak moet dus altijd lokaal maatwerk zijn. Ter Woorst over kroos: "Dat is er altijd al geweest. Een beetje kroos op het water hoort erbij. Eenden en andere watervogels vinden het ook lekker. Maar het verscheen nu al vroeg in het voorjaar ook in het Delftse stadshart, waarschijnlijk onder invloed van de afgelopen zachte winter. En het is een waterplantje dat zich razendsnel vermeerdert, dus in een mum van tijd lagen de grachten vol."

Het uitblijven van vrieskou kan een groeifactor zijn, maar voor de sterke kroos-verbreiding van dit jaar is het zeker niet de hoofdverklaring. Bepalender zijn de grote hoeveelheden stikstof en fosfaat, vooral afkomstig uit de tuinbouw, die in de grote Delflandse boezemwateren zoals de Schie terecht komen. Uit een onlangs verschenen onderzoeksrapport van het hoogheemraadschap over de waterkwaliteit in en om Delft, Schipluiden, het Westland, Den Haag en Pijnacker-Nootdorp blijkt dat vorig jaar 600.000 kilo stikstof in het slootwater van het hele Delfland-gebied belandde. En stikstof: dat is een heerlijke voedingsbron voor kroos.

De hoogste stikstof-waarden worden gemeten aan de oostkant van Delft, in de Noordpolder van Delfgauw. Het kroos in Delft komt vooral uit die contreien, weet Ter Woorst. Meest vanuit de Schie komt het de grachten binnen. Een dwarsbalk bij de inlaat naar het stadscentrum helpt wel iets, maar niet genoeg.

Aan de Schipluidense kant is het wat beter gesteld, omdat daar het meest wordt geprofiteerd van een 'doorspoeling' met schoon water uit het Brielse Meer. Dat is een vrij nieuwe maatregel om de invloed van stikstof, fosfaat en tuinbouwgif wat te temmen in de regio's Delft, Westland en Den Haag.

"Maar eigenlijk is deze doorspoeling, die ons 300.000 euro per jaar kost, symptoombestrijding", zegt Ter Woorst. "We werken daarom hard aan het structureel terugdringen van de lozing van stikstof en fosfaat. We beginnen ook wel resultaat te boeken, maar het lukt helaas niet van de ene dag op de andere. We gaan het effect van onze maatregelen op dat vlak pas op langere termijn merken. Daarom zullen we tot die tijd het kroos en de algengroei nu nog op andere manieren moeten aanpakken."

Delftse Hout
Dat wordt ook al gedaan. "Zo hebben we samen met de gemeenten de zwemplas in de Delftse Hout uitgebaggerd, en ook de Dobbeplas bij Nootdorp, om de voedselrijke bodem te verarmen. We hebben ook een uitlaatverbod voor honden en een lokvoer-verbod voor vissers afgekondigd. Verder proberen we ganzen te weren, en voor het publiek hebben we toiletten neergezet."

Ter Woorst: "Daarnaast hebben we de Grote Plas in de Delftse Hout begin deze zomer weer met waterstofperoxide behandeld om blauwalg te smoren. Die methode is nog een proef, de kosten bedragen dit jaar 32.000 euro. Maar die uitgave vind ik maatschappelijk verantwoord, want bij mooi weer zwemmen er veel mensen, ook omdat gemeenten veel van hun binnenbaden hebben gesloten. Het effect van die peroxide-injectie, die we bewust vlak voor de vakantie hebben uitgevoerd, duurt echter slechts vier tot zes weken. Die periode is dus nu verstreken, en sinds vorige week zien we helaas dat de blauwalg – die wel giftig is – toch weer is opgedoken in de Delftse Hout. Ik wil nu laten onderzoeken wat daar verder nog mogelijk is. Wellicht moeten we er nog een keer baggeren. Dat wordt dan wel pas in 2018, want daarvoor moeten we dan eerst nog geld zien te vinden."

Verstikkend
Intussen blijft in de stadsgrachten de ontwikkeling van kroos en draadalg ook wel degelijk een zorg, want de hoeveelheden ervan werken verstikkend op de balans die er volgens Ter Woorst in een gezond waterleven zou moeten zijn tussen planten zoals lelies en vissen en andere waterdieren. In Den Haag is na die tragische verdrinking een proef gestart met een mechanische krooshapper. Ook zijn daar mensen van de sociale werkplaats ingezet om handmatig kroos weg te halen. Ter Woorst: "Het is zaak om dat te doen zodra het kroos zich aandient, omdat het plantje zich zo explosief vermenigvuldigt. Misschien is het een idee als bewoners aan een gracht gaan meehelpen met wegscheppen? Wie weet, als een staaltje burgerparticipatie: de natuur wordt mooier als we er met z'n allen aandacht voor hebben, en eraan meewerken om het schoner te maken. En je kunt het kroos eventueel gebruiken als voeding in je tuin."

Zie verder pagina 27: Delfland-bestuurder Ter Woorst over de nog altijd grote hoeveelheden bestrijdingsmiddelen in het slootwater.