'Gemeente verandert grondwater zelf en is dus wél verantwoordelijk voor schade huis'

DELFT – De bewoners in de binnenstad van Delft vinden dat de gemeente niet kan wegduiken, als huiseigenaren na stopzetting van Gist-pompen last gaan krijgen van stijgend grondwater.

Door: Henk de Kat

Dat stellen Joop Gravensteijn en Hans van Bodegom. Zij zijn de woordvoerders van de drie bewonersverenigingen in de binnenstad, en min of meer ook de spreekbuis van de historische vereniging Delfia Batavorum. Allebei zijn ze een alom gerespecteerd deskundige op watergebied, zowel door hun studies als door praktijkervaring. Gravesteijn komt al 25 jaar op voor de belangen van het laag gelegen Rietveld en Vlamingstraat, waar het grachtwater menigmaal van deur tot deur heeft gestaan. Hij heeft bereikt dat het stadshart nu is voorzien van speciale grachtdeuren, een eigen gemaal en aparte drainage om zulke overstromingen te voorkomen.

-U maakt zich als bewonersorganisaties met Delfia Batavorum nu al maandenlang zorgen over het Delftse plan om vanaf volgend jaar stapsgewijs te gaan stoppen met oppompen van grote hoeveelheden grondwater op het oude Gistfabriek-terrein. Waarom?
Gravesteijn en Van Bodegom: "Dit is een project van een heel grote orde, en veel huiseigenaren weten nog van niets. De voorlichting is zowel naar de gemeenteraad als naar de burgers te lang onder de maat gebleven. Wij zijn vooral bezorgd, omdat de gemeente zich steeds verschuilt achter de Waterwet. Daarin staat dat huiseigenaren zelf verantwoordelijk zijn voor het grondwaterpeil onder hun woning en tuin, en in de kelder. Elke keer weer herhaalt wethouder Brandligt dat: 'Als er problemen ontstaan, dan moet een huiseigenaar die zelf oplossen'. Maar die wet gaat ervan uit dat het grondwater een gegéven is, waaraan de gemeente niets kan doen. En dat is in dit geval gewoon niet van toepassing. De gemeente gaat met de afbouw van de Gist-waterwinning het grondwaterpeil namelijk zélf veranderen, om vervolgens te kijken wat dat voor klachten oplevert. Dat is in onze ogen niet de goede aanpak."

-Wat is het risico voor huiseigenaren?
"Als straks in Delft minder grondwater van grotere diepte wordt opgepompt, dan gaat het grondwater aan de oppervlakte stijgen. Daardoor kunnen kelders onderlopen, tuinen natter worden, vocht kan via muren optrekken. Delft heeft veel oudere huizen, die niet zijn onderheid maar nog gewoon op de grond gebouwd, en daar kan stijgend grondwater leiden tot vermindering van draagvermogen: de woning zakt dan weg. Ook kan hoger grondwater zwelling van de bodem veroorzaken. Door ongelijke zwel, als je huis is gebouwd op een combinatie van zand en klei, kunnen scheuren ontstaan en breuken in de aansluiting met later neergezette bijbouwing. Bij nieuwere, op palen gefundeerde huizen, kan zwel ertoe leiden dat de huizen van hun fundering getild worden waardoor de woning kan gaan kraken. Al dergelijke info is er gewoon niet van gemeentelijke zijde."

-Waar kan zich dat voordoen?
"We verwijzen daarvoor naar het laatste wetenschappelijk onderzoek, dat is van Deltares, uit 2008". Op een in vandaag deze krant gereproduceerde kaart uit dat rapport blijkt wat de aller kwetsbaarste gebieden zijn: de binnenstad van Delft, de omgeving van 't Haantje en ook rijksweg A4 in Rijswijk ter hoogte van de kruising met het spoor Delft-Den Haag. Gevoelig zijn ook de Olofsbuurt, de Indische Buurt bij de Brasserskade, de Julianalaan, de golfbaan bij Tanthof, Den Hoorn, wijken van Rijswijk en Den Haag, nieuwbouw zelfs in Vlaardingen en Schiedam."

-In dat onderzoek van 2008 is nog niet de invloed verwerkt van de spoortunnel, die met z'n diepe wanden een muur vormt door de Delftse bodem.
"Deskundigen hadden vóór de bouwstart verwacht dat het grondwater extra zou gaan stijgen aan de kant van de binnenstad. Het blijkt in de praktijk juist andersom: dat gebeurt aan de kant van de Olofsbuurt. Daar staan veel huizen die niet zijn onderheid, en die zijn nu nog kwetsbaarder geworden voor veranderingen in de grondwaterstand. Ook is onverwacht in een deel van het Westerkwartier sprake van sterke stijging van het grondwater. We horen trouwens van ingewijden de laatste tijd ook bezorgde geluiden over de situatie straks in de diepe polders waar Pijnacker-Noord ligt."

-Wat is het risico voor monumenten en ander historisch erfgoed, zoals de Nieuwe en Oude Kerk?
"Door hun grootte van die gebouwen is in het algemeen gesproken ook de kwetsbaarheid groter. Daarom worden ze nu al intenser gemonitord."

-Wethouder Brandligt erkent dat de Gemeente Delft volgens de Waterwet een 'zorgplicht' heeft om de afbouw van het oppompen vanaf volgend jaar goed te laten verlopen.
"De gemeente heeft meer dan die wettelijke zorgplicht. De gemeente is sinds januari, na het afhaken van alle andere besturen, in feite de eigenaar geworden van de wateronttrekking van de Gistfabriek. Met alle verantwoordelijkheden die daar bij horen. Naast de verantwoordelijkheid voor de eigen stad, heeft de gemeente volgens ons dus nu ook een civielrechtelijke verantwoordelijkheid, die niet ophoudt bij de stadsgrenzen. Stel bij voorbeeld dat Rijkswaterstaat gaat klagen als straks de laag gelegen A4 bij Rijswijk onderloopt, nadat Delft een aantal Gist-pompen heeft uit gezet... Wij zouden het heel interessant vinden als de politieke partijen in de gemeenteraad eens een uitspraak doen over deze zienswijze, en ook wat die verantwoordelijkheid betekent voor Delftse huiseigenaren."

-De gemeenteraad van Delft heeft het Hoogheemraadschap van Delfland een soort blanco cheque verstrekt: bij eventuele grondwaterschade mogen alle daar ingediende reparatienota's naar het stadhuis.
"Wij begrijpen niet dat zo'n regeling met het hoogheemraadschap is gemaakt. De risico's daarvan zijn gewoon niet te overzien."

-Huiseigenaren daarentegen moeten zien aan te tonen dat de gemeente niet genoeg heeft gedaan aan haar zorgplicht, zoals aanleg van extra drainage in kwetsbare wijken. Wat vindt u daarvan?
"Twee jaar geleden al had er een goede nulmeting moet zijn van de grondwaterstanden, in heel Delft. En dan niet alleen via de ruim 200 peilbuizen die er nu zijn, verdeeld over de stad. Want die bevinden zich allemaal in straten en pleinen: gemeentelijk bezit dus, waar ook afvoer is naar grachten, sloten en deels ook speciaal aangelegde drainage. Die metingen zeggen niets over de situatie van particuliere huizen en terreinen. Hierdoor is er voor huiseigenaren geen bewijsmateriaal, als er vochtproblemen optreden.
Delft laat ook om de elf dagen satellietbeelden maken van gebouwen in de stad, om te volgen hoe die bewegen bij veranderend grondwaterpeil. Maar ook dat zijn gegevens waarop een woningeigenaar zich bij schade niet kan beroepen. Daarom willen we dat er ook peilbuizen komen op privé gebied, zoals in tuinen of particuliere binnenterreinen, waar het water slechter weg kan. De gemeente moet gaat inzien dat dit onderdeel is van haar zorgplicht voor burgers, en dat ook zo gaan regelen. Iemand kan weliswaar privé een peilbuis op eigen grond laten slaan, maar dat kost 1000 euro aan installatie en 200 euro aan jaarlijks onderhoud."

-Hoe verloopt nu het overleg tussen de gemeente en u als bewonersverenigingen?
"Op last van de rechter is in 2001 in Delft een 'Grondwateroverleg' ingesteld, met aan tafel Delft, vertegenwoordigers van de binnenstad, de provincie, het hoogheemraadschap en ook DSM. We vergaderen tegenwoordig twee keer per jaar, maar we missen daarin de aanwezigheid van een wethouder. Er zitten namens de gemeente alleen ambtenaren bij, en die kunnen nooit echt stelling nemen. Zij moeten altijd alles eerst terugkoppelen, dat schiet niet echt op. Wij zouden over deze zo uiterst belangrijke materie graag rechtstreeks contact willen hebben met technische mensen én een bestuurlijk verantwoordelijke."

-U vertegenwoordigt de belangen van de bewoners in de binnenstad. Is sprake van samenwerking met wijken als de Brasserskade, Olofsbuurt en Westerkwartier: komt er een stedelijk belangenfront van huiseigenaren? Of kunnen Delftenaren met vragen over de komende grondwaterafbouw bij u terecht?
"Wij hebben als binnenstadverenigingen het voorrecht dat we een aantal technisch onderlegde mensen hebben, want je moet bij waterzaken wel weten waarover je praat. Als andere wijken ook zulke vertegenwoordigers kunnen afvaardigen, dan is ons standpunt: kom ook bij dat Wateroverleg, en communiceer daarover met de bewoners in de eigen buurt. Wel hebben wij een website, waarop voor iedereen al heel veel informatie te vinden is."