Udo van Dongen dook, fotografeerde en zag dat het niet goed, maar vaak ook mooi was

DELFT – Udo van Dongen dook in wateren over de hele wereld, maar de Nederlandse Noordzee was toch wel het spannendst. Dit weekend wordt het boek 'In de diepte' gepresenteerd, met daarin zo'n honderd foto's die de 43-jarige Delftse duiker maakte.

Udo van Dongen dook in 1994 voor het eerst en pakte het sindsdien steeds professioneler aan. "Vanaf het jaar 2000 was ik vakantieduiker af", blikt hij terug. De jaren erop reisde hij de wereld over, maakte reportages voor duikmagazines en leerde hij veel gelijkgezinden kenden. Zoals de mensen van de Stichting Duik de Noordzee Schoon. Hij ging met hen de zee op en dook voor het eerst in de Noordzee. "Ik dacht op dat moment dat ik alles wel had gezien, maar opeens bevond ik me in een volledig nieuw avontuur", vertelt hij. Dat hij er nooit was geweest kwam, legt hij uit, omdat je geen duikreisjes naar de Noordzee kunt boeken. "Het is ook een van de moeilijkste zeeën om in te duiken, met altijd wisselende condities. Het kan prachtig zijn, maar je kan ook golven van twee tot drie meter hebben. Dan is het bijna onmogelijk te duiken. Het zicht varieert van 1 tot 25 meter."

-Wat is verder zo spannend aan de Noordzee?
Van Dongen: "Duiken in de Noordzee is een jongensboekachtige ervaring. Je bent op open zee en hebt geen land in zicht. Dan heb je echt het idee dat je ver weg bent. Vervolgens daal je midden op open zee af. Je ziet niks, behalve water. Maar als je dan dichter bij een wrak komt, doemt er opeens iets op vanuit de duisternis. Een fantastische ervaring. Het is er allemaal wat ruiger dan tijdens een vakantieduik in een tropische zee, waar je vaak beschutting hebt. Op de Noordzee komen echt goede condities zelden voor. Het is één van de moeilijkste plekken waar ik heb gedoken. Absoluut niet geschikt voor onervaren duikers."

-Jullie gingen tien keer op expeditie. Wat wilden jullie ontdekken?
"De stichting is ontstaan omdat de initiatiefnemers ervan zagen dat in de Noordzee veel wrakken liggen met verspeelde visnetten eraan, waardoor veel dieren onnodig dood gaan. Die netten kun je laten liggen, maar beter kun je ze opruimen. Maar als je het alleen opruimt, heeft niemand er weet van, daar heb je beeldmateriaal voor nodig. Duikers en biologen wilden verder weten wat er allemaal in de Noordzee leeft. Vanuit de overheid is wel onderzoek gedaan, maar dat gebeurt altijd met netten die over de bodem worden getrokken. Dan weet je echter niet wat in en rond wrakken leeft. Dat is nooit goed gemonitord. Dus hebben we daar duikende biologen op afgestuurd en die hebben tientallen soorten ontdekt waarvan niet bekend was dat die in de Nederlandse Noordzee leefden. Met het boek hebben we geprobeerd de Noordzee zichtbaar te maken voor de mensen die daar níet duiken. Zodat zij denken: wow!"

-Weten veel mensen niet hoe het daar is?
"Velen weten, denk ik, niet hoeveel kleurrijke beestjes er leven. En dat er enorme oppervlaktes zijn die compleet zijn leeggevist. Een soort woestijnen. Wrakken zijn daarom noodzakelijk. Ze bieden vissen een schuilplaats en ze kunnen zich er voortplanten. Bovendien weten veel mensen niet dat er tot de jaren '50 zelfs blauwvintonijnen van 2 meter in de Noordzee zwommen. Je vindt er verder veel spullen die er niet thuishoren, zoals visnetten, of lood van wrakvissers. Soms vonden we honderden kilo's lood rond één scheepswrak. Het merendeel van de troep komt van de scheepvaart en visserij. We willen met ons boek laten zien dat de Noordzee het beschermen waard is. Gek genoeg wordt nog niet 1 procent van die zee beschermd. Zelfs in derdewereldlanden heb je zeereservaten. In Nederland hebben we dat dus nauwelijks. Dat komt door verschillende belangen die hier spelen."

-Wat is het meest bijzondere dat je aantrof?
"Het spannendst vond ik de vondst van de stiefelslak. Die leeft op dodemansduim, een koraalsoort die in de Nederlandse Noordzee voorkomt. Deze slak was nog niet eerder in Nederland waargenomen."

-Wat hoop je ooit nog eens tegen te komen?
"Ik heb heel wat weken op zee gezeten, maar nog nooit een walvis in de Noordzee gezien . En ze komen er wel voor, want er spoelt er weleens een aan. Een reuzenhaai lijkt me ook geweldig. Die kan 12 meter groot worden en komt ook in de Noordzee voor."

-Staan er veel foto's van je in het boek?
"Ruim de helft. Ik ben er best trots op. Het boekt telt tweehonderd pagina's en het is voor het eerst dat zo'n groot deel van de Noordzee in kaart is gebracht."

Het boek 'In de diepte' kost 19 euro 50 en kan worden besteld via verschillende verkoopadressen en op www.duikdenoordzeeschoon.nl. De opbrengst komt ten goede aan toekomstige expedities van de stichting.