Oud-basketballer Toon van Helfteren blikt terug

DELFT - Wekelijks blikt Delft op Zondag met oud-sporters terug op hun carrière. Dit keer met de levende basketballegende Toon van Helfteren.

Door: Jesper Neeleman

De 66-jarige Delftenaar heeft een indrukwekkend palmares. Hij speelde 207 keer voor de nationale ploeg, is nog altijd recordinternational, werd landskampioen met Raak Punch, was in de jaren '90 enkele jaren bondscoach en staat ook vandaag de dag aan het hoofd van de nationale ploeg. Tegelijkertijd voelt hij zich niet te goed of te groot om ook de heren van DAS, die niet erg hoog spelen, te trainen en te coachen. De afgelopen decennia is DAS ook wel een stabiele factor in z'n leven. "Toen onze zoon en dochter 14 en 12 jaar oud waren en wilden gaan basketballen bij DAS, zat ik tijdens hun trainingen te wachten en te kijken. Dat heb ik twee keer gedaan en toen heb ik gevraagd of ze ook mocht begeleiden."

Gewoon op voetbal
Toon van Helfteren zat als klein jochie net als iedereen gewoon op voetbal. Dat was geen succes. "Ik was toen al de grootste. Kleinere voetballers draaiden om mee heen, waren wendbaarder." Op de HBS kwam hij via gymnastiekdocenten in aanraking met andere sporten. Eerste sloot hij zich aan bij een volleybalclubje. "Dat leek me leuker dan basketballen. Dan ren je alleen maar heen en weer, dacht ik." Verkeerd gedacht. "Basketbal bleek veel leuker dan verwacht. En het ging me goed af. In no time zat ik in een Nederlands jeugdteam." Daar was hij omringd door jongens die in de eredivisie uitkwamen. Dat wilde Van Helfteren ook wel. Basketbal werd vooral in de Randstad gespeeld. Rotterdam was vanuit zijn woonplaats Tilburg het meest dichtbij. "Maar Factotum Punch wilde me hebben."

Raak
Dus stapte de nog jonge Van Helfteren meerdere keren per week in de trein naar Delft. Hij speelde in een wel aardige eredivisieploeg. En toen werd het frisdrankmerk Raak sponsor. Die pompte geld in de club. Er kwamen Amerikaanse spelers. "Toentertijd behoorden we tot de top van Nederland. In het jaar 1975 werden we nationaal kampioen. We zijn vaak tweede en derde geëindigd, achter ploegen waar nog meer geld in werd gestoken, zoals Parker Leiden." Basketbal leefde in Delft. De stad hing vol met wedstrijdposters, de Delftse Courant schreef dagelijks over basketbal en Sporthal de Buitenhof zat bij wedstrijden van Raak Punch met gemiddeld 1500 toeschouwers helemaal vol. Er werden voor wedstrijden zelfs extra tribunes gebouwd. "Nog regelmatig spreken mensen me aan over die Raak Punch-tijd." Hoe het was daar deel van uit te maken? "Het leek alsof we op een wolk leefden. We deden dagelijks wat we het liefste deden: basketballen. We waren jong en we konden de hele wereld aan. Althans, we dachten de wereld aan te kunnen."

Feestjes
Raak Punch stond bekend om de feestjes. "Na elke wedstrijd was bij ons wel iets te doen en te beleven. Of we gingen de stad in, of we vierden feest bij iemand thuis. Het is zelfs gebeurd dat een ploeg die in Rotterdam moest spelen, op de terugweg een tussenstop in Delft maakte, omdat ze wisten dat er bij ons iets te beleven viel." De roerige jaren '70 gingen ook niet aan de mannen van Raak Punch voorbij. Vooral de Amerikaanse spelers maakten dankbaar gebruik van het feit dat in Nederland niet moeilijk werd gedaan over het roken van hasj en wiet. "Er werd toen wel wat afgerookt… Het waren echt feestjes zoals feestjes in die tijd werden gevierd. Als jongen uit Tilburg keek ik hier m'n ogen uit. Spijt is een groot woord, maar achteraf denk ik weleens dat ik te weinig genoten heb van die tijd. Een groot deel van die feestjes is wel langs me heen gegaan, omdat ik dan weer op tijd in de trein terug naar Tilburg moest."

Binnen de lijnen kwam na zeven vette jaren een eind aan de feestvreugde. Wat volgde waren vijf magere jaren. Maar een vaste kern met spelers als Jan Sikking, Jan Bruin, Pieter van Tuyl van Serooskerken en Eric van Woerkom bleef jarenlang bijeen. Van Helfteren bleef tot zijn 38ste aanvoerder van het Nederlands team en hij speelde tot zijn 39ste in de eredivisie. Daarna stortte hij zich op het trainersvak. Of hij het spelen zijn mist? Niet zo. "Als trainer zit je er ook er middenin. Maar dat onbezorgde dat je als speler hebt, dát mis ik wel."

De spelers van Raak Punch van toen zien elkaar tegenwoordig weer jaarlijks tijdens een reünie. Eén van de anekdotes die het altijd goed doet speelt zich in de magere jaren van de club, begin jaren '80. "Onze trainer was toen een keer afwezig, onze fysio verving hem. Tijdens de rust ging hij even wat flesjes water vullen. De teammanager wist dat niet en had de deur op slot gedraaid. Halverwege de tweede helft vroegen we ons pas af waar onze trainer eigenlijk was." Minder memorabel was zijn debuut voor Oranje. "Daar weet ik niets meer van. Ik zou moeten opzoeken wanneer dat was en tegen wie." Lachend: "Het waren ook zo veel interlands…"

Wat hij nooit zal vergeten, was die keer dat ze in Toronto een kwalificatietoernooi speelden voor de Olympische Spelen van 1976. "We speelden een fantastisch toernooi. Wonnen van Brazilië en Mexico. Ongekend. Maar de laatste wedstrijd tegen Tsjecho-Slowakije wonnen we niet. Dat blijft me dan wel weer bij. Ik heb een lange carrière gehad. Maar ik heb nooit de Spelen gehaald, terwijl we zo dichtbij waren."

Memorabel
Hij speelde basketbal in alle uithoeken van de wereld. Memorabel was ook de trip naar China. "De Chinezen kwamen allemaal tot ons middel. We waren daar echt een bezienswaardigheid. En voor ons was dat land en die cultuur een bezienswaardigheid. Alleen mensen die voor de regering werkten hadden een auto. Dus zag je daar duizenden en duizenden fietsen. En je hoorde steeds maar die fietsbellen rinkelen. As je daarop ging letten, werd je gek. We namen met de spelersgroep ook de moeite wat van die landen te zien. We maakten tripjes, bezochten bijzondere plekken. Dat mis ik weleens bij de huidige spelers." Tegelijkertijd wil hij het niet mooier maken dan het was. "Vaak kwam zo'n interland neer op een vliegreis, een busreis, een hotel, een sporthal, en weer terug."

Van Helfteren kijkt vooral terug op een prachtige tijd. "Ik heb zó veel gezien en meegemaakt, veel mensen leren kennen, ben op talloze plekken geweest. Dat probeer ik over te brengen op de jeugd van nu. Dat als je echt iets wilt en er tijd in steekt, dan kun je dat bereiken. Zorg dat je goed wordt, investeer in je zelf en je krijgt er heel veel voor terug."

Van Helfteren is het levende bewijs. Hij houdt echter niet zo van terugblikken, zei hij vooraf. "Ja, het was een fantastische tijd met Raak Punch", zegt hij, "Maar die komt niet meer terug. Het is geweest." Basketbal zal in Delft nooit meer zo leven zoals het begin jaren '70 deed, weet hij zeker. "De oude sporthal De Buitenhof is gesloopt en er kwam een kleinere hal voor terug. Sporthal Brasserskade is gesloten en DAS speelt nu in een nieuwe hal bij een scholengemeenschap. Een keurige hal, hoor, maar met veertig toeschouwers is het er vol. De club heeft geen eigen kantine meer en dus minder inkomsten. Hoe wil je daar ooit eredivisie gaan spelen? Ik vind het schandalig wat de gemeente Delft nog voor sport over heeft…"