Vermeer en de bebouwing op zijn stadsgezichten

DELFT - Wim Weve, bouwhistoricus en kenner van Delftse topografie, bestudeerde voor het boek ‘Vermeer en de Delftse topografie’ de bouwhistorie van twee schilderijen van Johannes Vermeer: ‘Het Gezicht op Delft’ en ‘Het Straatje’. Volgens kunsthistorici maakte Vermeer een aantal bouwkundige ‘fouten’ in de schilderijen. Maar is dat echt het geval? Heeft Vermeer aspecten van de Delftse stad aangepast of verdraaid? Of geven de beide schilderijen een accuraat gezicht van de stad in de Gouden Eeuw? 

Wim Weve legt in dit boek uit hoe de bouwkundige ‘fouten’ in het werk van Vermeer te verklaren zijn. Dat doet hij aan de hand van vele historische illustraties, tekeningen, plattegronden en schilderijen. Vermeer combineerde verschillende bouwkundige elementen op een bouwkundig onmogelijke wijze. Maar na een grondige analyse blijkt zijn werk een accuraat gezicht op de stad te zijn. Vermeer heeft geen gebouwen aangepast of verdraaid en heeft de brug tussen de stadspoorten correct afgebeeld. Het huis met de trapgevel op ‘Het Straatje’ moet een bestaand huis geweest zijn.

Bij het ‘Gezicht op Delft’ is het zeker dat we de stad Delft zien, al heeft Vermeer er kleine wijzigingen in aangebracht. Frans Grijzenhout toonde aan dat ‘Het Straatje’ een gezicht op huizen aan de Vlamingstraat in die stad moet zijn geweest. We weten niet zeker of de bebouwing daar er zo uitzag als op het schilderij. Links van het poortje toont een rand van het schilderij namelijk bouwkundige details die niet bij elkaar kunnen hebben gestaan. Vermeer moet deze hebben toegevoegd ter verbetering van de compositie.

In de analyses van Wim Weve gaat het om meer dan alleen het schilderij of de schilder. Aan bod komen bijvoorbeeld de bouw van de Delftse stadswal, de opzet en het uiterlijk van twee opvallende huizen, hun eigenaren en bewoners, de bouwgeschiedenis van de afgebeelde stadspoorten en de daartussen gelegen Kapelsbrug. Daarbij laat hij zien in hoeverre historische afbeeldingen betrouwbaar zijn en hoe historische vogelvluchtplattegronden onnauwkeurigheden vertonen en hoe daaruit toch zoveel mogelijk bruikbare informatie is af te leiden.

Wim Weve is bouwhistoricus en kenner bij uitstek van de historische bebouwing en historische topografie van Delft. Hij schreef onder meer over Delftse huizen in de zestiende en zeventiende eeuw en over de Delftse topografie bij Pieter de Hooch. ISBN: 978 94 625 8545 4