Dubbel Delft 23/4

DELFT - Draaiorgels zijn op de een of andere manier nauw verbonden met steden met een historische binnenstad en/of grachten; ook Delft kent sinds jaar en dag het harde zingende geluid van het draaiorgel. Door de een gewaardeerd, door de ander verguisd, is het draaiorgel een fraai stukje techniek, waarbij hard-kartonnen rollen met sleuven en gaten de muzikale leidraad zijn voor het draai- of boekorgel. In feite maakt het draaiorgel van dezelfde techniek gebruik als de speeldoos en het carillon: de gaten in de rol, of de pennen op de speeltrommel bepalen welke toon op welk moment en voor hoe lang gespeeld gaat worden. Bij het draaiorgel wordt het muziekstuk eerst op de kartonnen rol genoteerd en later door een kapmachine uitgehakt. Ter versteviging wordt de rol met schellak nabewerkt. Net als de speeldoos zijn er ook bewegende delen die synchroon lopen met bepaalde noten, zodat aan de buitenkant van het orgel soms ook poppen met bellen of trommels tot leven komen. Het woord ‘draaiorgel’ maakt duidelijk wat van oudsher de manier is waarop het instrument tot leven wordt gewekt: een groot wiel aan de zijkant van het orgel wordt door de orgeldraaier constant één richting op bewogen waardoor zowel het mechaniek wat de rollen voortbeweegt, als de balg die de luchtpijpen aanstuurt in gang worden gezet. Een beroep dat een flink beroep doet op de arm- en schouderspieren van de heren en dames orgeldraaiers. Met de komst van kleine motoren worden veel draaiorgels niet meer met de hand bediend; logisch, maar wel jammer, dat oude orgelgeluid met zo’n driftig brommend motortje ernaast. Als het gaat om Delftse orgeldraaiers, dan vallen al gauw de namen van de families Capocci en Tegelaar. Het beroemde Italiaanse orgeldraaiers-echtpaar Capocci had in Italië een zoon en dochter. De zoon, A. Fusco, is op een gegeven moment naar Delft gekomen en heeft jaren met het mansbakje naast het draaiorgel gelopen. Zij huurden in de Vijverstraat een huis en pakhuis van bloemenkoopman Koos de Roos, waar ook drie van hun achterkelinkinderen zijn geboren. De familie Tegelaar is ook al sinds mensenheugenis actief met hun draaiorgels in de Delftse binnenstad, met onder andere het toen net nieuwe orgel ‘EM de VREESE’, hier op de hoek van de Beestenmarkt.