Rob Trompper en Marcel van Dien met de 120 jaar oude panelen (Foto: Koos Bommelé)
Rob Trompper en Marcel van Dien met de 120 jaar oude panelen (Foto: Koos Bommelé) Foto: KOOS BOMMELE

'Paviljoen van Delftsche Nijverheid is van cultuurhistorische waarde'

Algemeen

DELFT - De Stichting Museum van Marken kreeg eerder dit jaar 37 panelen geschonken, die de basis vormen van een ‘Paviljoen van Delftsche Nijverheid’ van maar liefst 120 jaar oud. Na onderzoek te hebben gedaan naar het vroegere gebruik én de restauratiemogelijkheden, kunnen nu de volgende stappen worden gezet.

Door Cheyenne Toetenel

Jacques van Marken stichtte de Nederlandsche Gist & Spiritusfabriek, de parfumfabriek Maison Neuve, Calvé, de Lijm- en Gelatinefabriek en Drukkerij Van Marken, welke hij samen ‘de Delftsche Nijverheid’ noemde. De Stichting Museum van Marken genereert met diverse projecten aandacht voor deze bekende Delftse ondernemer. De restauratie van een ‘Paviljoen van Delftsche Nijverheid’ is één van die projecten.

Jacques van Marken
“Van Marken was de eerste sociaal ondernemer van Nederland”, vertelt voorzitter Rob Trompper van de Stichting Museum van Marken. “Zijn vooruitstrevendheid is bepalend geweest voor de Delftse samenleving, zelfs voor het gehele land. Hij zette zich in voor zijn medewerkers en liep vooruit op sociale wetgeving die pas decennia later gemeengoed werden. Hij heeft veel regelingen, die wij nu als vanzelfsprekend zien, in het leven geroepen. Denk aan ziektegeld, vakantiedagen en een pensioenregeling. Ook voer hij vers drinkwater voor zijn personeel aan vanuit Scheveningen, zodat zij in tegenstelling tot veel andere inwoners in die tijd geen last van ziektes als cholera hadden. De kroon op Van Markens sociale werk was de aanleg van het Agnetapark waar hij voor goede huisvesting voor zijn arbeiders zorgde en ook zelf met zijn vrouw te midden van zijn werknemers woonde.” Het Agnetapark is een Rijksmonument en nog vrijwel volledig intact. “Denk de auto’s weg en je waant je in het jaar 1900.” Niet alleen het Agnetapark is bewaard gebleven. “De lijmfabriek en de oude gebouwen van De Gist staan er nog en ook zijn verenigingen en netwerken die door Van Marken zijn opgezet nog actief, waaronder Koninklijke Harmoniekapel, gymnastiekvereniging Sparta en voetbalvereniging Delft.” Maar niet alleen tastbare zaken leven voort, ook verhalen. “Door met mensen te praten, kom je steeds meer te weten over het werk van Van Marken. Hoewel veel oud-werknemers inmiddels zijn overleden, weten familieleden alle bijzondere verhalen nog te vertellen over hun vader, moeder, opa of oma. Verhalen die een podium verdienen in Delft, want ze gaan over de ontwikkelingen die Delft hebben gemaakt tot de stad van nu. Van Marken heeft de industrie hiernaartoe gehaald, maar ook het sociaal, inventief en internationaal denken.”

Historisch paviljoen
In het ‘Paviljoen van Delftsche Nijverheid’ werden de producten van de drie fabrieken van Van Marken geëxposeerd op onder meer landbouwtentoonstellingen. “Reeds bekend was dat dit in 1900 voor het eerst gebeurde in Deventer”, vertelt projectleider Marcel van Dien. “Na wat speurwerk in de Fabrieksbodes die Van Marken wekelijks publiceerde en andere verkregen informatie en beeldmateriaal weten wij nu ook dat het paviljoen in 1903 in Groningen heeft gestaan en in 1907 in Den Haag.” Inmiddels hebben ook de specialisten van Lion & Tiger Schilderijrestauratie de panelen bekeken en een rapport geschreven met daarin een mogelijke aanpak. “Restaureren is een serieuze zaak en kan jaren gaan duren. Belangrijk is dat we worden gesteund in dit project. Erfgoed Delft erkent dat het verhaal van Van Marken, waar het paviljoen deel van uitmaakt, belangrijk is voor de stad. Een conservator van het Kunstmuseum Den Haag heeft uitgesproken dat de panelen cultuurhistorische waarde hebben, door het historische karakter en het feit dat deze vondst uniek is in Nederland. Momenteel zijn we in contact met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Mochten zij de cultuurhistorische waarde van het paviljoen ook erkennen, kan het niet anders dan dat de restauratie een succes wordt.” De Stichting Museum van Marken heeft naast volledige restauratie van de panelen de wens om een complete reproductie te verwezenlijken. “Op het beeldmateriaal dat wij in ons bezit hebben is goed te zien hoe het paviljoen er 120 jaar geleden uitzag. Naar ontwerp van, én uitgevoerd door de bekende Haagsche firma G.H. Bauer en Zn. zijn de doeken op de panelen beschilderd met deels een serie Hollandse landschappen en deels met ornamenten en de namen van de ‘Delftsche’ producten.” Deze schilderingen worden begin komend jaar al zichtbaar voor geïnteresseerden. “De 37 panelen worden gefotografeerd en gedigitaliseerd. De ontbrekende delen worden digitaal ingevuld, zodat deze goed te bewonderen zijn voor iedereen.”

Plannen
Niet alleen de restauratie van het paviljoen vormt een stip op de horizon. De Stichting Museum van Marken heeft meer ideeën die komend jaar om uitvoering vragen, vertelt Trompper. “We gaan aan de slag met een groot project met betrekking tot de Botanische Tuin TU Delft, waarbij we de voetafdruk van Van Marken en Martinus Willem Beijerinck zichtbaar maken. Hieruit zal de link tussen deze namen en de tuin duidelijk worden. Daarnaast komt er naast de wandelkaart die we reeds hebben een fietskaart aan met daarop plekken die belangrijk waren in het leven van Van Marken. Ook willen we de ‘Gemeenschapsdag’ terughalen. Van Marken vierde jaarlijks zijn verjaardag, op 30 juli, groots in het Agnetapark. Er kwamen toen soms wel 12.000 bezoekers op dit feest af. Uiteraard gaan wij dit zelf kleinschaliger opzetten, wel met de Harmoniekapel die muziek komt spelen in de stijl van toen. Het idee is om daar ook een reproductie van het paviljoen te plaatsen, om meer aandacht te vragen voor deze bijzondere vondst.” Om al deze projecten te laten slagen, is inzet van vrijwilligers nodig. “De stichting groeit en we hebben grootse plannen. Om die te kunnen uitvoeren kunnen we bestuursleden en andere enthousiastelingen goed gebruiken.”

Van Dien en Trompper zijn benieuwd naar ervaringen van oud-medewerkers. Mocht u verhalen, informatie of foto’s bezitten, wordt u gevraagd om contact op te nemen met de Stichting Museum van Marken via info@museumvanmarken.nl.