Urban Walking! (aflevering 10)

DELFT - Delftenaren Cock Hazeu en Peter Kuiper zijn al een paar jaar bezig met het ontwikkelen van flinke rondwandelingen, onder het motto ‘Wandelen Dichtbij’.

Samen hebben de heren een serie van tien wandelingen van 12 à 15 km ontwikkeld in en om Delft: ‘Tien keer Delft; urban walking op z’n best!’ Al deze wandelingen zijn ook ontsloten op de WandelZoekPagina (www.wandelzoekpagina.nl).

Van oud naar nieuw: een niet-nostalgische lijnwandeling langs tramlijn 1 (12 km)
De laatste in deze serie Delftse wandelingen is geen rondwandeling, maar een lijnwandeling. Hij is – al voor coronatijd! - ontwikkeld om het nut en de geschiedenis van tramlijn 1 onder de aandacht te brengen. Tramlijn 1 is een interlokale tramverbinding van ruim 20 kilometer. Voor deze lijnwandeling moet je ook op de tram stappen; je kan de wandeling dus ook uitknippen en bewaren tot na-coronatijd. Om de complete routebeschrijving te downloaden: https://www.wandelzoekpagina.nl/delft-e

Tramlijn 1 en de Verffabriek
Tramlijn 1 loopt van Scheveningen via het centrum van Den Haag, Rijswijk, langs de Vliet, het centrum van Delft, door naar Delft-Zuid. Delftenaren kunnen dus met de tram een dagje naar het Noorderstrand van Scheveningen. En Hagenaars en Hagenezen kunnen zo maar ‘een dagje Delft’ komen doen. Het verhaal van deze tramlijn is begonnen in 1866. Geen zoevende elektrische tramstellen nog, maar een soort grote koets getrokken door paarden, geëxploiteerd door een particuliere ondernemer. In 1887 werd de Haagse Tramweg Maatschappij opgericht, en die ging over op een stoomtram. In 1924 werd de stoomtram vervolgens vervangen door de elektrische tram. Niet alleen het materieel veranderde in de loop van de tijd, maar ook de route. In Delft werden de rails verlegd van de binnenstad naar de westelijke rand ervan. Verder was een belangrijke ontwikkeling de doortrekking van de tram midden jaren negentig naar Delft-Zuid. De wandeling begint bij halte ‘De Verffabriek’, op Rijswijks grondgebied, waar de tram langs de Vliet loopt – een stuk van de route waar de paardentram al in 1866 reed. De halte hier heeft zijn bestaan te danken aan een klein bedrijventerrein – waar je al lang geen ‘verffabriek’ meer aantreft!

Het Kalverbos: apocriefe kalveren en een twijfelachtig ‘bos’
Over de oorsprong van de naam ‘Kalverbos’ valt het volgende te vertellen: “Aan het begin van de tachtigjarige oorlog werd ook Delft belegerd door Alva en zijn troepen. Toen op een nacht de belegerden opeens gerucht hoorden en daaruit concludeerden dat de vijand attaqueerde, schroomden zij niet en deden een heldhaftige uitval, hevig schietend. Toen de nacht week en het slagveld kon worden overzien, bleek een koppel kalveren de oorzaak van het lawaai te zijn geweest; één van de dieren was gesneuveld door een Delftse kogel….” (M.P. Mostert, Reformatorisch Dagblad, 12 juli 1990) Zo’n twee eeuwen na deze gebeurtenis, van 1828 tot 1874, heeft het Kalverbos gefunctioneerd als gemeentelijke begraafplaats. Van die periode zijn nog vier grafstenen terug te vinden. De meest opvallende is het grafmonument van Karl Wilhelm Naundorff, die ooit onze koning Willem II om z’n vingers wond met het verhaal dat hij de Franse troonpretendent (Bourbon) zou zijn - kortom ‘een collega’. De tram rijdt over de Vrijenbanselaan; door de aanleg van die laan in 1930 is het Kalverbos afgesneden geraakt van het park aan de Nieuwe Plantage. Er resteert sindsdien een mini-groengebiedje aan de rand van de binnenstad; ‘bos’ is in ieder geval wel een erg weidse benaming.

De Oude Delft
Aan de Oude Delft kom je o.a. de Oude Kerk tegen en het Huytershuis: het oude hoofdgebouw van Hoogheemraadschap Delfland. De stoomtram liep tot 1924 over de Oude Delft, naar het toenmalige eindpunt aan de Rotterdammer Poort. Met het groeien van de economie en de bevolking werd het allemaal te druk en te vol. Dus toen het tramspoor geëlektrificeerd werd en een bovenleiding nodig kreeg, was dat aanleiding om de tramlijn naar de rand van de binnenstad te verplaatsen. Hoewel ondernemers uit de Delftse binnenstad er nog voor gepleit hadden om dan maar de Oude Delft te dempen (!) voor wat extra ruimte voor de tram, werd toch besloten om tramlijn 1 naar de Westvest te verleggen.

De doortrekking van de tramlijn naar de ‘nieuwe wijken’ (Delft-Zuid)
Het doortrekken van de tramlijn van het station naar ‘de nieuwe wijken’ heeft lang op zich laten wachten. Toen daar uiteindelijk een beslissing over werd genomen, waren de wijken Voorhof en Buitenhof al lang klaar, en de Tanthof verregaand ontwikkeld. Bij de doortrekking zijn een groot aantal opties bekeken qua route en eindpunt. In het tweede, zuidelijke, deel van deze wandelroute langs lijn 1 kom je langs een aantal van die opties. Omdat eind jaren zestig dus al bij de aanleg van de nieuwbouwwijken Voorhof en Buitenhof rekening werd gehouden met een aan te leggen tramlijn, zijn de Martinus Nijhofflaan en de Buitenhofdreef aangelegd met een opvallend brede middenberm. En dat geldt ook voor de parallel lopende Voorhofdreef, waar de tramlijn uiteindelijk niet is komen te liggen! Omdat ook niet duidelijk was op welke termijn met de aanleg van het tramtracé zou worden begonnen, werden destijds enkele rijen boompjes geplant. Toen begin jaren negentig besloten werd dat de trambaan in het midden over de Buitenhofdreef zou worden aangelegd, moest één rij bomen daarvoor wijken.