De Indische buurt in Delft: woningbouw

DELFT - In een serie artikelen stellen wij de Indische buurt in Delft aan u voor. Honderd jaar woningbouw rond de Brasserskade.

Door Ruud van Heusden.

Het opstarten van grote woningbouwprojecten was de eerste jaren na het oprichten van de verschillende woningbouwverenigingen nog niet aan de orde. De bestuurders waren over het algemeen weinig ervaren en ook de gemeente moest nog wennen aan deze nieuwe gesprekspartners en hun opvattingen. Daarnaast verkeerde de Nederlandse economie in slechte omstandigheden als gevolg van de Eerste Wereldoorlog in de ons omringende landen. Niet duidelijk is waarom geen van de net opgerichte woningbouwverenigingen begin jaren 20 het initiatief nam tot sociale woningbouw rond de Brasserskade. Misschien was de bewonersgroep wel te divers en sloot het niet aan bij de strikt gescheiden achtergronden van de leden van de verschillende verenigingen. In andere buitenwijken namen die verenigingen wel initiatieven.
De eerste woningbouwprojecten rond de Brasserskade, zoals de Sumatrastraat, Lombokstraat en Javastraat werden daarom door de gemeente Delft zelf opgestart in 1918 door de nieuw ingestelde dienst stadsontwikkeling. Op dit voor de gemeente net verworven stuk gemeentegrond werd in fasen de bouw van circa 200 woningen gepland met dan huurprijzen van 4 tot 6 gulden per week.

Vervolgplan
Weer een aantal jaren verder in de tijd en in de eisen die aan woningen werden gesteld, bouwde de bekende Delftse aannemer Van der Berg en Van der Klis het complex van straten tussen de Ternatestraat en de Madoerastraat. Dit met als opzet dat deze huizen bij oplevering aan particulieren zouden worden verkocht. Deze huizen waren duidelijk een slag groter dan de bouw uit de jaren 20 rond de Sumatrastraat. De wijk werd begrensd door een singel aan de Madoerastraat. Aan de overkant van die singel tot aan de oprijlaan naar de psychiatrische inrichting Sint Joris (toen gewoon aangeduid als "gekkenhuis") lag het land waar boer "kiespijn" zijn koeien had lopen. Hij werd boer kiespijn genoemd omdat hij altijd met een doek om zijn hoofd liep. De eerste strook weiland aan de overkant van de Madoerastraat had hij verhuurd als volkstuintjes voor de buurtbewoners. Tegelijkertijd werden er voor die tijd uiterst luxe woningen gebouwd in het blok van de Insulindeweg tot aan de Schie/Oostsingel met o.a. de Timorstraat en de Molukkenstraat. Deze huizen hadden vanaf de bouw al de luxe van een badkamer en een (kolengestookte) centrale verwarming. Een enorme grote grijze machine die een deel van de keuken in beslag nam.
In 1961 wordt aan dit deel van de buurt, aan de Molukkenstraat, de eerste en enige flat gebouwd. Acht etages, aan de voet van de Reineveldbrug. De bouw gaat wel ten koste van de daar aangelegde rolschaatsbaan en speelplek voor de jeugd. Begin jaren 60 werd het land tegenover de Madoerastraat tot aan de oprijlaan van het Sint Joris Gasthuis ook bebouwd. Het deel tussen Minahassastraat en de Bonairestraat werd bebouwd met etagewoningen, vooral bedoeld voor wat nu seniorenwoningen wordt genoemd. Dit tegelijk met de bouw van het bejaardencentrum Huize Monica.

De samenstelling van de wijk
De samenstelling van de Indische buurt bestond grofweg uit vier bevolkingsgroepen met ieder zijn eigen cultuur en omgangsvormen. De verschillen waren groot maar toch heeft het nooit geleid tot botsingen. De groepen leefden grotendeels langs elkaar heen. De weinige gemeenschappelijke elementen waren de kerken, de scholen en de winkels. Groep één waren de grotendeels ongeschoolde arbeiders die het zware en vuile fabriekswerk deden. Zij woonden in de eerste woningbouwoplevering na de eeuwwisseling van Lombokstraat tot Javastraat. De meer geschoolde arbeiders en kantoorpersoneel vestigden zich in het blok Ternatestraat /Madoerastraat. De middenstanders en hoge ambtenaren bevolkten de luxe huizen tussen Insulindeweg en de Oostsingel plus de zuidkant van de Bonairestraat. De senioren in het jongste deel van de wijk, tussen de Minahassastraat en de Bonairestraat.