365 Dagen Delft – Privacy voor de beul

Wekelijks presenteren Ingrid van der Vlis en Gerrit Verhoeven hier een archiefschat. Nieuwsgierig geworden? Op www.stadsarchiefdelft.nl verschijnt zelfs dagelijks een nieuw verhaal, 365 dagen lang!

Wie in de zestiende eeuw over de Schoolpoortbrug de stad in- of uit wandelde, moest niet gek opkijken als hij opeens gekerm of gekrijs uit de toren hoorde komen. Die werd namelijk gebruikt als gevangenis door de baljuw van Delfland en bij het verhoor van verdachten ging het er soms ruig aan toe.

De baljuw was voorzitter van het regionale gerecht dat de hoge rechtspraak uitoefende over het platteland rond Delft. De plaatselijke gerechten in Maasland, Schipluiden, Pijnacker, Nootdorp en andere dorpen in de omgeving mochten alleen overtredingen beboeten.

Daders van misdrijven waarop lijfstraffen of verbanning stonden, moesten verschijnen voor het baljuwsgerecht. Daarin werd recht gesproken door de zogenaamde 'welgeboren mannen' uit de betreffende dorpen.

Gevangenen van de baljuw werden in afwachting van hun proces opgesloten in de toren van de Schoolpoort. Die huurde hij van het Delftse stadsbestuur. In 1560 vroeg baljuw Adriaen van der Does aan de burgemeesters om een andere plek voor zijn gevangenis, omdat de Schoolpoort niet echt geschikt was. Het gebouw zat vol luizen en ander ongedierte, maar nog erger was de gehorigheid.

Als de beul zijn werk deed en zijn slachtoffer begon te schreeuwen, was dat buiten de poort goed te horen. Dat was vervelend voor passanten, die vast niet gediend waren van zulke geluiden. Maar ook voor de baljuw, want die had natuurlijk liever niet dat anderen hoorden wat een gevangene opbiechtte.

De burgemeesters onderkenden het probleem wel, maar waren in eerste instantie niet erg genegen om mee te werken. De baljuw zat hen namelijk dwars bij hun plannen voor het uitbaggeren van de Schie.

Het Hof van Holland, het hoogste gerecht in het gewest, moest eraan te pas komen om de impasse te doorbreken. In 1571 deed het Hof uitspraak: de stad moest toch echt een andere gevangenis beschikbaar stellen aan de baljuw. De keus viel op de Waterslootsepoort, een kolossaal bouwwerk met grote torens. Die bood kennelijk wel de vereiste privacy.