75 jaar ná de bevrijding: mei 1945
DELFT - Maandelijks doet historicus Ingrid van der Vlis verslag van de gebeurtenissen in Delft van 75 jaar geleden. Hoe pakken de Delftenaren hun leven weer op na de Tweede Wereldoorlog?
De eerste dagen na de bevrijding zijn een emotionele rollercoaster. Het begint met feest op vrijdagavond 4 mei. De Delftse onderwijzer Anton Koenraads schrijft in zijn dagboek dat ondanks de avondklok iedereen de straat opgaat. Met de buren trekt hij een speciaal voor dit moment bewaarde fles wijn open. Ze maken het niet te laat, want ‘we willen morgen vroeg op’ om feest te vieren.
De volgende dag staat de Markt al ver voor 8 uur stampvol. Na een paar uur stroomt de Markt weer leeg… De geruchten zwellen aan: hebben de Delftenaren te vroeg gejuicht? Koenraads maakt een rondje door de stad. Hij passeert het Kringhuis van de NSB op de Choorstraat dat gesloopt en geplunderd wordt. ‘Toen ben ik maar naar huis gegaan. De pret was eraf.’
Vreugde en verdriet
Op 6 mei om 16 uur is de capitulatie officieel: de Nederlandse vlag gaat in top. Duizenden Delftenaren staan op de Markt om een glimp van Gerard van Baren op te vangen, de in 1941 door de Duitsers uit zijn ambt ontheven burgemeester. Op het balkon van het stadhuis leest hij een proclamatie voor met als belangrijkste boodschap: ‘Wij zijn vrij!’ Tegelijkertijd komen mannen van de Binnenlandse Strijdkrachten bovengronds om de orde te bewaren. Ze zijn net op pad als zwaarbewapende Duitse soldaten uit Hoek van Holland de Wippolder binnen fietsen. De Duitsers willen van geen wijken weten en openen het vuur op twee wachters: Jan van der Ven (29 jaar) en Pieter Hoekveen (41 jaar). Zij sneuvelen kort ná de bevrijding.
Winnaars en verliezers
De komst van de geallieerden wordt met smart afgewacht. Na een verdwaald groepje Engelse motorrijders rollen op 8 mei de Canadese troepen met tanks en jeeps de stad in. Nu gaat werkelijk het dak eraf met een hossende en zingende mensenmassa. Minder feestelijk is het voor wie tijdens de oorlog op de verkeerde partij heeft gewed. De Binnenlandse Strijdkrachten sluiten zo’n 250 NSB’ers op in het Armamentarium, waar het publiek rijen dik staat om te kijken. Liefjes van Duitse soldaten vallen ten prooi aan zogenoemde knipploegen. Het kaalknippen stopt na een paar dagen, maar ook op 30 mei nog lopen jongeren uit om een opgepakte dame uit te jouwen: ‘Van een kale kop, met een hakenkruis er bovenop.’
Rotte aardappelen
Na de feestdagen komt de voedseluitdeling uiterst traag op gang, met vanaf de tweede helft van mei Engelse biscuits voor iedereen. Ze zijn hard en droog, maar dat deert niet. Herman van Scheepen (16 jaar) uit de Koningin Emmalaan houdt een dagboek bij: ‘Iedereen op straat loopt kaken te kauwen. Ze zijn dan ook geweldig lekker.’ Met zijn 1 meter 69 weegt Herman nog maar 40 kilo. Als er eind mei een schip met rotte aardappelen bij de Oostpoort ligt, aarzelt hij geen moment. Hij stapt in de ‘enorme stinkende kliedertroep’ om aardappelen te bemachtigen. Ze zijn zuur van verrotting, maar met wat groente erdoor ‘is het wel te eten’. Niet alleen deze puber is geobsedeerd door voedsel. Bij alle Delftenaren knaagt de honger. Er is vrede, maar de hongersnood is eind mei nog lang niet voorbij.
Volg het nieuws van 75 jaar geleden op de voet: iedere dinsdag een nieuw Bevrijdingsbulletin op www.stadsarchiefdelft.nl/uitgelicht/bevrijdingsbulletins
