365 dagen Delft compleet
Wekelijks presenteerden Ingrid van der Vlis en Gerrit Verhoeven hier een archiefschat. Op www.stadsarchiefdelft.nl verscheen zelfs dágelijks een nieuw verhaal, 365 dagen lang!
Wie de krant goed bijgehouden heeft, zag het afgelopen jaar 52 verschillende archiefstukken voorbijkomen. Een bonte stoet aan vrolijke, droevige, unieke, alledaagse, grote en kleine verhalen. In opdracht van Stadsarchief Delft schreven Gerrit en Ingrid dagelijks zo'n verhaal. Op 6 september jl. verscheen de laatste bijdrage op de website van het Stadsarchief. De 365 verhalen geven met elkaar een mooi en divers beeld van de Delftse geschiedenis.
Keuzestress
Zou het lukken om voor iedere dag van het jaar een pareltje uit de collectie van het Stadsarchief te selecteren en daar een verhaal bij te schrijven? Na 365 dagen kunnen we de balans opmaken. Ja, dat is gelukt. En uitdagend was het zeker, maar op een andere manier dan we vooraf dachten. We hadden al snel méér dan 365 items op de lijst staan. Keuzestress lag op de loer. Er zijn immers veel meer archiefstukken dan dagen in het jaar. En er zijn nog eens vele malen meer verhalen over ze te vertellen.
Het hielp om de zoekvraag geografisch af te bakenen. We beperkten ons tot de collectie die betrekking heeft op Delft. Het Stadsarchief bezit daarnaast ook archieven en beeldmateriaal van partnergemeenten Midden-Delfland, Pijnacker-Nootdorp en Rijswijk. Wellicht komen deze collecties op een ander moment aan de beurt? We kozen uiteraard voor uitzonderlijke vondsten: het kleinste archiefstuk, het grootste, het oudste. Bepaalde topstukken mochten evenmin ontbreken, zoals het vonnis van Balthasar Gerards uit 1584 of het doopregister uit 1632 met zowel Johannes Vermeer als Antoni van Leeuwenhoek op één bladzijde. Uniek zijn de foto's uit de begintijd van de fotografie, met als onbetwist hoogtepunt de daguerreotypie van Ashanti-prins Aquasi Boachi uit 1847-1848.
Anderzijds wilden we ook minder voor de hand liggende stukken laten zien. Denk aan een stapeltje oorkonden uit 1613 over een heuse bieroorlog tussen Delft en Amsterdam (Delft won!), of aan amateuristische portretten van prins Willem V en zijn vrouw Wilhelmina van Pruisen die aan de muur hingen bij een Oranjegezinde timmerman. Of aan vergaderstukken van voor- en tegenstanders van het parkeerbeleid in de binnenstad en het in het geheim bijgehouden dagboek van Sara Spijker tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Leuk én nuttig
Het zo minutieus doorspitten van de stukken leverde ook nieuwe inzichten op. Neem een op het eerste oog onbelangrijk stapeltje verlofbriefjes in het archief van de Mr. G. Engbertsschool aan de Verwersdijk uit de jaren '60: 'Joke moet vandaag thuisblijven want ik moet de lakens wassen.' Zulke briefjes bieden onverwacht inzicht in de impact van de Leerplichtwet uit 1969. Vanaf dat jaar waren kinderen verplicht negen jaar onderwijs te volgen, een groot goed waar blijkbaar nog lang niet alle ouders van overtuigd waren. Hun kinderen konden gewoonweg niet gemist worden in het huishouden.
Of neem het verhaal dat op 14 januari op de website verscheen, over een handgeschreven boekje uit het Sint-Agathaklooster. Het bevat de liturgie voor de intrede van een nieuwe zuster. Bij de te zingen liederen staat ook de muzieknotatie, een zeldzaamheid in die periode. Via een geraadpleegde specialist op het gebied van middeleeuwse zangkunst ontdekten we dat een lied uit precies dit handschrift ooit is opgenomen door een Leids koor en zelfs op internet staat. Natuurlijk hebben we een link geplaatst, zodat je kunt horen hoe het hier afgebeelde stuk geklonken heeft.
Verbanden
De 365 verhalen zijn allemaal los van elkaar te lezen, maar zijn verrassend vaak onderling verbonden. Op één van de topstukken, de beroemde zeventiende-eeuwse Kaart Figuratief, is bijvoorbeeld te zien dat in de weilanden rondom de stad kledingstukken liggen. Hier waren blekerijen gevestigd, waar blekers zorgden voor het wassen, drogen en bleken van linnengoed. Deze bedrijven verdwenen toen er alternatieven kwamen. Aan de hand van kunstige reclameplaten uit de collectie van het Stadsarchief zien we rond 1900 de opvolgers opduiken: stoomwasserijen die op ongeveer dezelfde plek hetzelfde werk verrichtten, maar dan met grote mechanische wasmachines.
Wie door de verhalen bladert, komt veel meer dwarsverbanden tegen. Van de oudste in Delft gedrukte krant uit 1623 tot de Delft op Zondag van vorige week bijvoorbeeld, en alle Delftse kranten die in de tussenliggende eeuwen verschenen. Soms is er opvallend weinig veranderd, zoals blijkt uit de bedelingsregisters van de Kamer van Charitate sinds 1597 en de steunkaarten uit de jaren '30 van de twintigste eeuw. De hulpverlener houdt nauwgezet bij wat iemand ontvangt; wie om hulp vraagt dient zijn hele hebben en houwen bloot te leggen.
Wij zetten nu een punt achter dit project, waardoor de rubriek '365 dagen Delft' uit de Delft op Zondag verdwijnt. De verhalen zelf verdwijnen niet. De 52 krantenartikelen blijven vindbaar op www.delftopzondag.nl en de complete collectie staat op www.stadsarchiefdelft.nl/365dagen. Het lijkt ons sterk dat het daarbij blijft. Er zijn tenslotte nog oneindig veel verhalen níet verteld. Wij hebben een jaar lang mogen laten zien hoe aan elk archiefstuk een verhaal zit. We hopen dat dit de lezers inspireert zelf op zoek te gaan. Stadsarchief Delft ziet ze graag komen!
