Robin Voorn: 'Geloof speelt een rol van betekenis'
DELFT – Onze vrijheid ligt verankerd in de Grondwet. De allereerste versie ervan dateert van mei 1798 toen ons land onder de vleugels van Frankrijk de 'Bataafse Republiek' heette. Daar werden de fundamenten van onze rechtsstaat gelegd, met fundamentele vrijheden zoals de vrijheid van godsdienst. De huidige versie van onze grondwet, waarin de parlementaire democratie is verankerd, is gebaseerd op de inbreng van Johan Rudolph Thorbecke. De macht van de koning werd ingeperkt en de bevolking kreeg meer rechten en vrijheden. Een van die rechten is het recht op vrijheid van godsdienst.
Tekst en foto's: Willem de Bie
Oorlog
In de Tweede Wereldoorlog werd religie enigszins toegestaan; Hitler had ervaren dat de bevolking hem meer steunde als hij ruzie met de kerk vermeed. Dus er mocht gepreekt worden, maar nsb-ers kwamen regelmatig luisteren of er vanaf de kansel geen anti-Duitse opmerkingen werden geuit. De kerken protesteerden regelmatig: zo stuurden ze in 1942 een protest naar het Duitse bestuur over 'de schending van gerechtigheid, barmhartigheid en vrijheid van geloof'. Kerken werden in de oorlog een geliefde onderduikplek bij razzia's van de Duitse bezetter. In mei '45 werd de democratie weer in ere hersteld, inclusief vrijheid van geloof.
Tolerantie
In de Nederlandse samenleving is vanuit de grondwet ruimte voor ieders mening en religie. Tot in de jaren zestig was dat vrij overzichtelijk: je had de katholieken, de protestanten en een flink aantal kleinere geloofsgemeenschappen. Zo zat de katholieke lagere school aan de Maria Duystlaan direct naast de protestantse school. Nederland was een door het christendom gestempelde natie. Met een geaccepteerde verzuiling: ieder z'n eigen kerk, sportclub, huisvrouwenvereniging, omroep, politieke partij en vaak ook een daaraan gekoppelde levensstijl. De verhoudingen waren gebaseerd op wederzijdse tolerantie, er was evenwicht.
Verandering
De jaren er na veranderde dat, zeker ook voor het geloof. Nederland werd moderner, mengde zich op allerlei terreinen steeds meer met de rest van de wereld. Oude waarden verloren hun betekenis of kwamen tot ontwikkeling. De betekenis van religie is anno 2019 sterk afgenomen en veranderd, ook door migratie en de opkomst van de islam. Met een deel van de bevolking die vindt dat het geloof een privézaak is en anderen die benadrukken dat het een gezamenlijk belang is. Met dus een belangrijke vraag 'wat houdt de vrijheid van godsdienst in'? In een periode waarin we onze vrijheid vieren een goed moment om hierover te spreken met Robin Voorn. Hij is pastoor bij de Oud-Katholieke kerk en lid van De Raad van Kerken, het samenwerkingsplatform van Delftse christelijke kerken en kerkelijke instellingen.
Misdienaar
"Van mijn 6e tot mijn 21e woonden wij in De Lier; mijn ouders werkten in de horeca, in 'd'Admirael'. Als kinderen groeiden wij dus midden in de samenleving op, je hebt veel gezien als je ouders een kroeg hebben. Ik heb na mijn middelbare school eerst de Lerarenopleiding gedaan en daarna gestudeerd in Utrecht. In Rotterdam heb ik mijn vrouw ontmoet. Wij gingen als kind naar de katholieke basisschool en zijn vanzelfsprekend misdienaar, koorlid geweest en hebben er de eerste communie gedaan. Mijn vader was atheïst en dus werd er in het gezin niet veel gesproken over het geloof.; ik ben de enige die er nog actief in is".
Katholieke slager
"In de jaren zestig veranderde er het nodige in ons land: de muren tussen kerken werden afgebroken, de verzuiling werd langzaam maar zeker minder. Godsdienst werd meer en meer een privézaak, in tegenstelling tot landen om ons heen waar het geloof in het publieke domein meer een vanzelfsprekendheid is. In Nederland verdween de zekerheid, de groepsverbanden brokkelden af. Terwijl je daarvoor als katholiek op de KVP stemde, lid was van de KRO, en als 't effe kon boodschappen deed bij een katholieke slager en groenteboer. Het geloof kwam in de hoek van de achterhaalde dingen, geloof bepaalde niet meer alleen wat je deed, het verloor z'n relevantie".
Andere positie
"Die ontwikkeling heeft zich doorgezet. Wat daarin ook meespeelt dat we het land van 'dominees en kooplui' zijn, we zijn een handelsland. Die handel begon zich steeds meer over de wereld uit te breiden en in de handel spreek je niet over godsdienst, je past je aan je omgeving aan. De invloed op het dagelijks leven werd steeds kleiner, de kerk verloor haar machtspositie. Als je de kerk verliet ging je niet rechtstreeks door naar de poorten van de hel, een boodschap die je daarvoor nog wel had gekregen en geloofd. De kerk heeft nu een andere positie; mijn leerlingen koppelen 'naar de kerk gaan' aan bijvoorbeeld een begrafenis, of aan Kerst".
Individueler
"Een andere ontwikkeling vanaf de jaren zestig is de toename van migranten. Voor veel van hen is geloven een vanzelfsprekendheid. Als ik nu vraag aan een leerling of hij of zij de Ramadan viert is het antwoord bijna altijd 'natuurlijk!'. Zij vinden het onbegrijpelijk dat er mensen zijn die geen godsdienst, geen geloof hebben. En dat is volgens mij niet waar: er is in ons land veel geloof, Nederland is niet ongelovig, alleen niet ingebed in een kerkelijke organisatie. Ik hoor vaak dat mensen wel geloven in een hogere macht, in 'een' God, met christelijke signatuur, alleen ze zijn niet meer aangesloten bij een kerkgemeenschap. Geloven is veel individueler geworden, net als onze samenleving".
Islam
"Ik denk dat, in positieve zin, de kerken in de toekomst aan relevantie gaan winnen doordat er in de samenleving meer groepen zijn gekomen met een uitgesproken geloof. De komst van immigranten heeft de islam in Nederland tot een groot en uitgesproken geloof gemaakt. De gelovigen zijn vrij direct: dit geloof ik en dus zijn dat de consequenties. Natuurlijk is er ook een groep die dat allemaal nogal eng vindt, maar die zijn er altijd. Ik heb het over de grote rest die, in constructieve zin door de islam op het spoor gezet, steeds meer gaat nadenken: 'dat zeggen ze nou wel, maar hoe denk ik zelf daar eigenlijk over, hoe zit dat in onze cultuur?'. Het christendom is altijd dominant geweest, mede door het kunnen beschikken over goede spreekbuizen zoals radio, tv, de omroepen, de kranten. Nu zal het meer vanuit de mens zelf komen, meer naar binnen gericht: hoe zit dat qua geloof bij mij, bij ons?".
Schuldhulpverlening
"Mensen met kritiek op de kerk komen vaak met het argument dat de wet een scheiding wil tussen kerk en staat. En dat dat dus strikter kan. Een veel gemaakte fout: de wet zegt niet meer en minder dan dat de kerk en de staat zich niet mogen mengen in elkaars overtuiging. Iedereen, ook in de politiek, kan daardoor handelen vanuit de eigen overtuiging, dat is wettelijk verankerd. En natuurlijk moet die overtuiging qua inhoud ook passen binnen de wet. In Delft is er regelmatig en goed contact tussen de kerken en de gemeente. Zo zijn de kerken op verzoek van de gemeente al jaren actief in de schuldhulpverlening."
Eigen standpunt
"Binnen het geloof zijn er al sinds jaar en dag uitersten. Dit jaar kwam de vertaling van de Nashville-verklaring in het nieuws. Daarin staat hoe volgens diverse christelijke voorgangers in Amerika christenen moeten omgaan met het geloof, met name wat huwelijk en seksualiteit betreft. Ook wordt er ingegaan op homoseksualiteit. Ik ben het heel erg oneens met ze, maar zolang het binnen de kaders van de wet is mogen ze dat zeggen. Samengevat: tegen homo's zijn mag, maar ze van kerktorens naar beneden gooien niet. Ook gelovigen mogen een eigen standpunt hebben, hoezeer je ook van mening kunt verschillen, maar het is niet aan gelovigen wat anderen mogen doen of zeggen. Het leven is complexer dan in godsdienstige regels is te vatten."
Executie
"Laatst wilde Steven Anderson, een predikant met een uitgesproken mening over homoseksualiteit en de Holocaust naar ons land komen. Hij stelt dat LHBT'ers op basis van hun seksualiteit ter dood gebracht mogen worden, dat vind ik bizar. In ons land zijn er onderwerpen die onderdeel zijn van een brede discussie, zoals bijvoorbeeld abortus en euthanasie. Soms is abortus een serieuze overweging, maar ik zou het niet toepassen of adviseren; iedereen maakt daar een eigen keuze in. Binnen onze kerk, de Oud-Katholieke kerk, is het eigen geweten erg bepalend. Op basis van Bijbel en traditie zelf afwegingen maken, dat is ook vrijheid van geloof"
Bandbreedte
"In Delft zijn de banden tussen de verschillende kerkgenootschappen goed, ondanks de grote verschillen in bandbreedte: van ultra vrijzinnig tot ultra orthodox. Wat dat betreft is het goed te vergelijken met de rest van Nederland. Veel kerken zijn lid van de Raad van Kerken, maar niet allemaal. Met de migranten-kerken zijn we voorzichtig in gesprek, dat is nog in ontwikkeling."
Godsdienstvrijheid
"Godsdienstvrijheid is een groot goed. Delft is misschien wel de stad van de godsdienstvrijheid: tenslotte is Willem van Oranje hier om het leven gekomen omdat hij opkwam voor een geloof. Hij wilde ooit een van de twee grote kerken, de Oude of de Nieuwe, aan de katholieken schenken als goed gebaar. Daar is het helaas niet van gekomen. Terwijl er anderen waren die het hoofd van Balthasar Gerards als relikwie naar Duitsland hadden vervoerd, zodat Gerards wellicht ooit heilig verklaard kon worden. Hij had tenslotte een afvallige omgebracht."
Gewetensvrijheid
"Het geloof heeft altijd een grote rol gespeeld in het leven van mensen en zal dat ook in de toekomst blijven doen. In een steeds veranderende samenleving verzekert de vrijheid van godsdienst de gewetensvrijheid van ieder mens."
