365 dagen Delft – De santenkraam
Wekelijks presenteren Ingrid van der Vlis en Gerrit Verhoeven een archiefschat. Op www.stadsarchiefdelft.nl verschijnt dagelijks een nieuw verhaal, 365 dagen lang!
Dit weekend hebben pastoors en dominees een makkelijke preekkeuze: tijdens Pasen gaat het over de opstanding van Christus. Zij kunnen hun tekst baseren op de Bijbel, die ook preekstof levert op Kerstmis, Pinksteren, Hemelvaart en tal van 'gewone' zondagen. In de Middeleeuwen, als alle kerken nog katholiek zijn, is het aantal feestdagen veel groter. Elke dag heeft zijn eigen heilige, over wie de priester van dienst een preek houdt. Hiervoor kan hij terecht in de Legenda Aurea, in het Nederlands de Gulden Legende genoemd. Het Stadsarchief bezit een prachtig exemplaar, in Delft gedrukt in 1484, amper zeven jaar nadat hier de eerste Nederlandstalige Bijbel is verschenen. De Gulden Legende bevat voor elke dag van het jaar een passend verhaal. Ook Pasen staat erin, met een fraaie, ingekleurde houtsnede van de opstanding van Christus. De hoofdmoot vormen de legenden over honderden heiligen die in de Middeleeuwen worden vereerd. Zoals Sint-Hippolytus, een martelaar uit de Romeinse tijd. In Delft bekend als patroonheilige van de Oude Kerk en naamgever van de Hippolytusbuurt. Ook Sint-Ursula, die omstreeks 1404 naast Maria als tweede patrones van de Nieuwe Kerk wordt aangenomen. Voor veel heiligenlegenden is de historische basis flinterdun. Volgens de kerk geeft dat niet, het gaat om het stichtelijke verhaal. Maar tegen het einde van de Middeleeuwen zwelt de kritiek aan. Luther en andere hervormers vinden dat de kerk een 'santenkraam' is geworden en willen af van de heiligenverering. Volgens hen gaat het alleen om de Bijbel, het geloof en de genade, de rest is overbodige franje. Ook in de katholieke kerk worden de legenden steeds kritischer benaderd. Uit historisch onderzoek blijkt dat veel heiligen zelfs nooit hebben bestaan. De kalender wordt daarom van tijd tot tijd opgeschoond. Sint-Barbara, Sint-Christoffel en zelfs Sint-Ursula zijn intussen naar het tweede plan verhuisd. Het gezag van de Bijbel staat echter voor alle kerken buiten kijf, dus kan deze zondag overal Pasen worden gevierd.