Van Marken als boegbeeld van de Delftse industriële geschiedenis
DELFT - Als het aan schrijver Jan van der Mast ligt mag Delft wel wat meer aandacht aan haar 19e-eeuwse industriële geschiedenis besteden. Daarom pleit hij voor een museum voor Jacques van Marken, oprichter van de Gist- en Spiritusfabriek en Calvé. Dat museum zou moeten komen op een bijzondere plek: de herbouwde villa Rust Roest in het Agnetapark.
Door Esdor van Elten
Sinds Van der Mast zich in Van Markens levensgeschiedenis begon te verdiepen heeft hij een grote bewondering gekregen voor deze vooruitstrevende Delftse ondernemer: "Hij verkeerde echt met de grote namen van Europa en bewees zich als een bevlogen ondernemer die zijn tijd vooruit was op het gebied van techniek en marketing. Zo was hij de eerste Nederlander met een telefoon, maakte de eerste films. Zag de potentie van de toenmalige nieuwe technieken, zoals de toverlantaarn, fotografie, rollengrammofoon (geluiddrager) en film. Hij heeft in 1897 de eerste films van Nederland gemaakt en liet zijn arbeiders kennis maken met de eerste films van de gebroeders Lumiere. Maar bovenal was hij een sociaal mens die zich inzette voor zijn medewerkers, vooruitliep op sociale wetgeving die pas decennia later gemeengoed zouden worden en die met het scheppen van het Agnetapark niet alleen een utopie probeerde te bouwen, maar Delft ook een bijzonder en uniek monument gaf.
Boegbeeld
Niet dat Van der Mast de Delftse ondernemer kritiekloos verafgoodt: "Hij had ook zijn zwakke kanten. Hij was ijdel, had soms vileine trekjes en niet in het minst; leidde een dubbelleven door er in het geheim een tweede gezin op na te houden." Toch is Van Marken van grote betekenis geweest voor Nederland, en voor Delft, vindt Van der Mast. "Maar weinigen kennen hem. Eigenlijk zou Delft hem als boegbeeld moeten nemen voor haar industrieel erfgoed. Hij heeft dat hier naartoe gehaald. Hij vormt een mooie brug tussen iconen als Vermeer en Theo Jansen."
Rust Roest
Daarom pleit Van der Mast voor een speciaal project: de herbouw van de oorspronkelijke directeursvilla 'Rust Roest' in het Agnetapark. De villa, een blokje van 12 bij 12 meter, werd in 1885 gebouwd naar een ontwerp van architect Gugel. Het echtpaar Van Marken woonde er zelf twintig jaar. Daarna woonde hun pleegdochter Ada (uit het 'geheime' gezin) er ook nog eens 14 jaar. In de 20-er jaren koos de toenmalige directeur van de Gist voor een chique woonplek: Nieuwe Plantage. Even is er toen sprake geweest van een Van Marken Museum, maar dat is er nooit gekomen. Na een periode van leegstand kreeg de villa een tweede leven als Huishoudschool Rust Roest. In 1981 werd het gebouw tenslotte afgebroken. "Eeuwig zonde" vindt Van der Mast. Daarom pleit hij voor herbouw:
"Eigenlijk is het Agnetapark, dat in de TOP 100 van Nederland staat, een gemankeerd rijksmonument. Herbouw van de villa zou het monument compleet maken. Bovendien is er heel veel materiaal bewaard gebleven dat een goed beeld geeft van de betekenis van Van Marken voor Delft en zijn voortrekkersrol in maatschappelijk verantwoord ondernemen. Daarnaast zou het Agnetapark ook een stukje gemeenschapsgevoel kunnen teruggeven dat er van oudsher was; als ontmoetingsplaats en een plek waar de verhalen van oud-werknemers verteld kunnen worden." Vroeger had je er De Tent en De Gemeenschap, maar die zijn niet meer openbaar. Monumenten-ambtenaar Chris Dieke, die sinds 1979 het Agnetapark onder zijn hoede heeft, reageerde enthousiast, heeft de oorspronkelijke tekeningen en bestek opgezocht.
Denktank
Maar wie gaat dat betalen? Van der Mast schat de kosten op al gauw 700.000 euro. "Om dat te onderzoeken wil ik een denktank oprichten, die zich niet alleen gaat bezighouden met de financiering van de bouw, maar ook met die van de exploitatie. Er zijn vergelijkbare projecten die rendabel zijn, zoals bijvoorbeeld 'Het Schip' in Amsterdam. Ik hoop dat ook DSM wil participeren. Directeur Frank Teeuwisse koestert de Delftse geschiedenis, gaat in 2019 aandacht besteden aan 150 jaar Gistfabriek. Afijn, wie mee wil denken over dit project is van harte welkom om contact met mij op te nemen."