Satelliet en peilbuizen meten effecten voor het grondwater
DELFT – De gemeente schakelt onder meer een satelliet in om te ontdekken wat de effecten zijn voor Delftse huizen, kerken en het stadhuis, als binnenkort rond de voormalige Gistfabriek de stopzetting begint van de grootschalige waterwinning uit diepere grondlagen.
Door: Henk de Kat
Een satelliet die om de 11 dagen over Delft vliegt zal elke subtiele hoogteverandering meten van het aardoppervlak, en ook het stijgen of zakken van diverse gebouwen volgen. De satelliet zal bij elke overkomst de precieze hoogte registreren van 100 objecten plus 2,6 miljoen ijkpunten. Deze metingen worden verricht binnen een straal van 5 kilometer rond het oude Gistfabriekterrein, waar zich de 38 pompen bevinden die nu nog elke dag een watervloed van bijna 29.000 kuub opzuigen uit 25-45 meter diepe aardlagen onder Delft en wijde omgeving. Bij de verwerking van de satellietgegevens wordt speciale aandacht gewijd aan de vraag wat het eventuele effect is op monumenten als het stadhuis, museum Het Prinsenhof, de Oude Kerk, Nieuwe Kerk en het Gemeenlandshuis van Delfland, als dit voorjaar een aantal pompen definitief wordt stil gezet. Ook wordt gelet op de consequenties voor (oudere) bebouwing die destijds zonder onderheiing is neergezet op zandgrond. Zulke panden, waaronder vele woningen in oudere wijken van Delft, lopen risico op ontwrichting, omdat een zanderige bodem kan gaan zwellen bij eventuele stijging van het grondwater op leefniveau. Een manier om dat te voorkomen is drainage: onder de straat aangelegde buizen met gaten, die bij heftige regenval helpen voor een snellere waterafvoer dan de gewone straatriolen aan kunnen. De gemeente heeft zulke buizen al aangelegd in delen van de lage binnenstad, de Bomenwijk, Hof van Delft en de Professorenbuurt. Binnenkort komt er ook drainage onder de nieuwe bestrating langs de Spoorsingel, en in de voor hoge grondwaterstand kwetsbare Olofsbuurt en Westerkwartier. De in 1916 gestart waterwinning bij de oude Gistfabriek in Delft is één van de grootste industriële winningen in Nederland. Nu DSM, de huidige eigenaar van 'de Gist', dat water al jaren niet meer nodig heeft, is Delft ervoor verantwoordelijk geworden. Dat kost de gemeente bijna 3 miljoen euro per jaar. Wethouder Stephan Brandligt (GL) wil daarom een geleidelijke afbouw starten, door in mei voor het eerst definitief 960 kuub per dag minder op te pompen. Het effect daarvan zal behalve met die satelliet ook worden gemonitord met 160 peilbuizen in Delftse openbare straten. Vorig jaar zijn op alle punten nulmetingen gedaan, om straks eventuele verschillen te kunnen nagaan. Naast die 160 door de gemeente gekozen plekken zijn op aandrang van binnenstadbewoners ook nog 6 peilbuizen geplaatst op locaties (tuinen, pleinen) waar geen straatriolen zijn voor de afvoer van regenwater. Die centrum-locaties zijn Houthaak, Doelenstraat, Van der Mastenstraat, Hofje van Pauw, Visstraat, en het plein van de Max Havelaarschool tussen Verwersdijk en Voorstraat. De resultaten van alle peilbuis-metingen in Delft zijn op internet te volgen. Verder hebben het Hoogheemraadschap van Delfland en de provincie Zuid-Holland eigen peilbuizen in Delft en omgeving. En buurgemeenten als Midden-Delfland, Rijswijk, Pijnacker-Nootdorp en Den Haag hebben hun eigen peilbuizen waarmee de komende afbouw van de diepgrondwaterwinning in Delft gemonitord zal worden. Gaat het in de eerste maand 'goed' met het begin van de afbouw, dan wordt in de tweede maand nog eens 960 kuub per dag minder opgepompt. En in de derde maand gebeurt dat dan nogmaals. Daarmee zou na drie maanden een reductie zijn bereikt van 2.880 kuub per etmaal, oftewel tien procent van wat nu wordt opgediept. Brandligt verwacht dat de reductie van deze drie beginmaanden, die daarna een jaar lang zal worden gehandhaafd, nog geen problemen gaat opleveren. In het verleden, vóór 2004, heeft DSM regelmatig 2.880 kuub per dag minder opgepompt 'zonder dat hierbij schade werd waargenomen', zo meldt hij de raad. Maar zouden de grondwatermetingen gedurende de eerste afbouw-stappen toch te denken geven, dan wordt eerst nader onderzoek gedaan voordat nog weer een pomp wordt uitgezet, aldus de wethouder. Brandligt gaat er vanuit dat een algehele afbouw van de historische waterwinning bij de Gistfabriek nog zeker tien jaar zal duren. De constante monitoring van het reductieproces via de satelliet en peilbuizen kost de gemeente telkens 100.000 euro per jaar. Voor de aanleg van drainage in kwetsbare straten heeft wethouder Brandligt de komende vijf jaar een bedrag van 500.000 euro per jaar uitgetrokken.