Ongekende grondwater-operatie begint binnenkort al
DELFT - Komende maand, sneller dan verwacht, start op het oude Gistfabriek-terrein een voor Nederland ongekende en ook ongewisse operatie, die tot stijging van het grondwater kan leiden onder huizen, wegen en andere bebouwing in Delft en omringende gemeenten.
Door: Henk de Kat
In mei al wil de gemeente Delft een begin maken met wat nog nooit eerder in het land in deze omvang is gebeurd: het stap voor stap dichtdraaien van de tientallen pompen in de buurt van 't Haantje, die – elke dag opnieuw – massa's water naar boven halen uit 25 tot 45 meter diepe aardlagen onder deze stad en wijde omgeving.
Een eeuw geleden, in 1916, begon de toenmalige Nederlandse Gist- en Spiritusfabriek met dat oppompen, uit behoefte aan koelwater voor het productieproces langs de Schie. Inmiddels heeft DSM, de huidige eigenaar van het fabrieksterrein, die vracht water helemaal niet meer nodig. Maar hoe maak je een eind aan een al honderd jaar in gang zijnde industriële grondwaterwinning, één van de allergrootste winningen in Nederland? En: wat zijn de gevolgen voor huizen, flatgebouwen, wegen, dijken en landerijen, als je begint met een afbouw-poging, zoals de gemeente nu van plan is?
Water naar de zee
Het gaat in Delft om een kleine 29.000 kuub per etmaal. In een denkbeeldig zwembad ter grootte van het hele Marktplein zou zo'n hoeveelheid water bijna vijf meter hoog staan. Elke dag weer. Deze watermassa wordt naar boven gehaald door 18 betrekkelijk nieuwe pompen nabij 't Haantje in Delft (Meeslaan en Prinses Beatrixlaan), plus twintig al oudere Norton-pompen op het voormalige Gistterrein. Het water dat zij opzuigen komt van diep onder Delft en naaste omgeving, tot zelfs Maassluis en Berkel en ook delen van Den Haag aan toe. Het bevat zoveel mineralen, dat het niet voor hergebruik geschikt is gebleken. En 'dus' wordt de vloed grondwater nu al een paar jaar lang meteen na het oppompen linea recta in de Noordzee gespuid, via een leiding die begint bij de kruising van 't Haantje en de Prinses Beatrixlaan. Kosten van dit zinloze water naar de zee dragen: bijna 3 miljoen euro per jaar, sinds dit jaar geheel voor rekening van de enige nog overgebleven bestuurslaag, de gemeente Delft. Die wil hier vanaf. Dat dit nog niet is gebeurd, heeft alles te maken met de grote onzekerheid over de gevolgen van mindering, laat staan van algehele stopzetting. Jaren geleden al waarschuwden TNO en waterkundig instituut Deltares voor ernstige consequenties, indien alle pompen in één klap zouden worden uitgezet. In een straal van zes kilometer rond het Gistterrein zou het 'hogere' grondwater (kort onder straatniveau) sterk kunnen gaan stijgen, opgestuwd door het zich dan op grotere diepte ophopende water. Zo'n abrupte stopzetting zou leiden tot onder meer ontwrichting van bebouwing in een groot deel van Delft en naburige wijken, zoals in Rijswijk en Den Hoorn, voorzagen de wetenschappelijke onderzoekers.
Spoortunnel
Extra voorzichtigheid is ook geboden na recente ervaringen bij zowel de aanleg van de spoortunnel in Delft, als de nieuwe A4 door Midden-Delfland. Bij beide grote (rijks)projecten bleek in de praktijk sprake van een grotere grondwater-druk dan deskundigen hadden verwacht, met pijnlijke financiële tegenvallers vanwege noodmaatregelen tot gevolg. Ook de 40 meter diepe damwanden van de spoortunnel zelf, dwars door de stad, versterken de onzekerheid: wat is het effect van die barrière? Zo dachten deskundigen een aantal jaren geleden nog dat deze diepwanden vooral in de binnenstad tot hoger grondwater zouden kunnen leiden, maar inmiddels wordt verondersteld dat vooral moet worden gelet op effecten juist aan de andere kant, in de Olofsbuurt en Westerkwartier.
Na nieuwe onderzoeken hebben burgemeester en wethouders van Delft nu toch besloten een begin te maken met minder oppompen, via een heel voorzichtige aanpak. "We gaan minder grondwater oppompen, maar we gaan dat zeer geleidelijk en zorgvuldig doen, en we smeren dat uit over een periode van zeker tien jaar", aldus het voorstel dat afgelopen vrijdag naar de gemeenteraad is gestuurd.
In mei al willen B en W daadwerkelijk starten, nu ProRail heeft laten weten dat de bouw van de spoortunnel en ook de gemeentelijke parkeergarage langs de Spoorsingel zover klaar is, dat daarop niet meer hoeft te worden gewacht.
Zie verder pagina 3: Woningeigenaren draaien zelf op voor eventuele schade.