Vrachtwagens in de binnenstad (deel 2)

Dit is het tweede en laatste deel van het artikel ‘vrachtwagens in de binnenstad’. Het eerste deel stond vorige week in de krant.

Door Simon Huiberts, vervoerinnovator

Stimulering overslag naar kleinere vervoermiddelen

Vrachtwagens lossen niet altijd hun hele vracht in Delft. Het kan gebeuren dat een vrachtwagen zwaar beladen de stad binnenkomt en na het afgeven van één pakje en nog steeds zwaar beladen Delft weer verlaat. Kan dat niet anders? Aan welke oplossingen werkt de gemeente?
Vrachtwagens hoeven van de gemeente niet samen te werken dat wil zeggen: producten met hetzelfde losadres of in de buurt van het losadres hoeven niet gecombineerd te worden. Samenwerking is ook lastig, niet iedereen komt op hetzelfde moment Delft binnen. Er wordt door de gemeente Delft niet gefaciliteerd in overslagpunten langs de stadsranden. Bij veel gemeenten is het wel of niet creëren van overslagruimte aan de stadsrand een terugkerend thema. Vanuit een overslagpunt of hub zouden af te leveren spullen kunnen worden overgeslagen op kleinere, meer voor de binnenstad geschikte vervoermiddelen. Maar overslaan betekent een extra handeling en daarmee extra kosten en extra breuk- en diefstalkans. Distributiecentra aan de stadsrand kosten daarnaast ruimte (die schaars is) en de voordelen zijn niet altijd evident, want het veroorzaakt ook weer nieuwe vervoerbewegingen van bewoners of dienstverleners die tussen de binnenstadsbestemming en het distributiecentrum gaan rijden. Met een extra overslag naar kleinere vervoermiddelen kan de gemeente wel de grote vrachtwagen de toegang tot de binnenstad verbieden.

Hierna twee voorbeelden waarbij het wel mogelijk is de toegang voor grote vrachtwagens te verbieden zonder veel van de voorgenoemde nadelen te introduceren.

De elektrische vorkheftruck

De (meeneem)heftruck wordt vooral gebruikt voor de bezorging van bouwmaterialen in de binnenstad, maar hij zou breder ingezet kunnen worden. Waarom zie je hem zo weinig in Delft?

Gesprekken met leveranciers van meeneemheftrucks maakt veel duidelijk. Er zijn relatief weinig vrachtwagens uitgerust met zo een heftruck. Zolang steden vrachtwagens toelaten zullen de aantallen klein blijven, want aanschaf kost geld (€40.000) en het kost extra brandstof. Een intensief gebruikte vrachtwagen gaat 6 jaar mee. De heftruck wordt daarna overgezet op de nieuwe vrachtwagen. Zo kan de meeneemheftruck heel lang meegaan. Velen zijn om die reden al heel oud, maken veel lawaai en voldoen aan geen enkele uitstootlimiet. De meeneemheftruck is dankzij de enorme vooruitgang in de accutechniek uitermate geschikt om met een elektrische aandrijving te worden uitgevoerd. Dat maakt hem in een klap stil en emissievrij. De accu hoeft maar klein te zijn, het gaat tenslotte om korte afstanden, en het opladen kan via de vrachtwagen. Ze zijn te koop maar je ziet ze nog nauwelijks, de leverancier sprak van ca. 10 stuks in heel Nederland. De ontwikkeling gaat stroef omdat er volgens hem weinig vraag is. Hier zou (landelijke) regelgeving veel invloed hebben op het aanbod en uiteindelijk ook op de prijs. Ze worden nu voor ca. €60.000 aangeboden. De elektrische heftruck biedt de stad, maar ook de vervoerbranche kansen: in alle stilte kan gelost of geladen worden op tijden dat dat voor vrachtwagens verboden is. De gemeente Delft zou het gebruik van de meeneemheftruck kunnen bevorderen, of kunnen overwegen dergelijke heftrucks op overslagpunten ter beschikking te stellen.

Een deelsysteem voor elektrische bakfietsen

Een grote innovatie van de laatste 5 jaar heeft zich in alle stilte voltrokken: de elektrische bakfiets. Je ziet ze steeds meer. De meeste uitvoeringen zijn voor het vervoer van kinderen, maar de bakfiets is natuurlijk ook prima bruikbaar om je weekboodschappen bij de supermarkt of je Ikea-aankoop in te vervoeren, maar daar ga je geen elektrische bakfiets voor zeg 8.000 euro voor aanschaffen. De gemeente zou de introductie van een bakfietsdeelsysteem in Delft kunnen stimuleren. Ze loopt dan niet voorop, maar doet in elk geval mee met innovaties waar andere steden al eerder voor kozen, zie cargoroo.nl/cargoroo-cities/ .

Wat zijn de ervaringen in die steden? Deelsystemen voor auto’s en scooters zijn er, maar een bakfietsdeelsysteem (met vaste opstelpunten) is veel breder inzetbaar en misschien zelfs een middel voor strengere regelgeving voor bestelbussen: webaankopen zijn dan immers door burgers zelf op te halen van, of weg te brengen naar, een overslagpunt aan de stadsrand. Een industrieel ontwerper die dit verhaal leest zal direct combinatiemogelijkheden zien: ontwerp een bakfiets die ’s morgens gekoppeld afval ophaalt en de rest van de dag ter beschikking staat als deelsysteem voor alle burgers van Delft.
De gemeente Delft doet momenteel onderzoek naar de logistieke effecten van kleinschaliger logistiek, waaronder de bakfiets. Het is nu nog niet duidelijk wanneer er onderzoeksresultaten zijn en wat ermee wordt gedaan. In Den Haag is men verder. Daar is de gemeente onlangs een campagne gestart om de bakfiets te promoten als serieus alternatief voor de bestelbus (AD 7 juni 2022).

Emissieregels 

De emissieregels zijn met beleid te besturen zegt Aad van den Engel, senior researcher van adviesbureau Panteia. Hij ziet een snelle elektrificatie van vrachtwagens aankomen ‘omdat binnenkort het aanbod er is, het goedkoper wordt voor de vervoerder en de gemeenten elektrisch gaan voorschrijven’. Vooral na 2024 zou de elektrificatie van het vrachtverkeer snel kunnen gaan. Vanaf die datum wordt in Nederland een vrachtwagenheffing ingevoerd, en die heffing is hoger naarmate de vrachtwagen meer uitstoot. De techniek maakt grote stappen en biedt voldoende kansen de lucht in de Delftse binnenstad schoner te krijgen. Delft is medeondertekenaar van het Schone Lucht Akkoord (SLA). In het teken daarvan wil de gemeente de zero emissie binnen de milieuzone invoeren vanaf 1 januari 2025 voor al het gemotoriseerd vervoer, dus ook voor andere bronnen die fijnstof de lucht in spuiten zoals de vele bezorgscooters. Maar als ook deze uitstoot wegvalt zal de lucht in Delft nog niet schoon zijn, want veel vieze lucht waait vanuit de omgeving Delft binnen. Gelukkig ondertekenen steeds meer gemeenten het SLA. Momenteel hebben inmiddels alle 12 provincies en 86 gemeenten zich al aangesloten bij het akkoord.

Geluidslimieten 

De rijksoverheid heeft de stille vrachtwagen laten ontwerpen, die is er. Maar vanwege de meerkosten zie je hem weinig. De geluiden van vrachtwagens beperken zich niet tot de dieselmotor die de wielen aandrijft. Zelfs als hij stil staat kan een vrachtwagen veel geluid maken, dichtslaande portieren, piepende kranen of bijvoorbeeld koelaggregaten. Ook daar zijn technisch oplossingen voor maar als niemand het iets kan schelen worden ze niet gekocht, en dus niet gebruikt. Delft volgt de standaardregels van de Vereniging voor Nederlandse Gemeenten (VNG).

Vervoer-experimenten

De gemeente doet weinig vervoersexperimenten. Dat is best vreemd omdat er op de TUD veel onderzocht en geëxperimenteerd wordt op dat gebied. Het imago ‘kennisstad Delft’ zou meer zichtbaar kunnen worden met proeven in en rond de stad. Zo zou de nooit gebruikte trambaan naar de TUD heel geschikt zijn voor experimenten met automatische voertuigen. Wat is de status van zelfrijdende voertuigen en de praktijkproeven ermee? Bezoekers zouden hun auto’s in het weekend op de campus kunnen parkeren en met automatisch vervoer, samen met hun aankopen, heen en weer naar de stad kunnen pendelen. Het houden van praktijkproeven waar zowel de stad als de TUD iets aan heeft (win-win) zou een vast gespreksonderwerp van de gemeente met de TUD moeten zijn.

Stimuleringsregeling gedragsverandering

Bij de Rijksoverheid praten ze over verleiden, ‘hoe kun je mensen verleiden tot ander gedrag?’ Dat kan bijvoorbeeld door ze iets anders te bieden dat ze graag hebben of dat de pijn verzacht. Zo zouden mensen die ver van de Prinsenhofgarage wonen, verleid kunnen worden toch daar hun auto te parkeren door ze een elektrische step te geven. De voorspelling is dat je die na zijn toelating in 2023 veel zult zien (NRC): uit de kofferbak, uitklappen, rijden en thuis weer inklappen en in de meterkast.
In Amsterdam krijg je als binnenstadbewoner zelfs geld toe als je je auto voor langere tijd in een parkeergarage ver van de binnenstad parkeert. Bewoners van de binnenstad zouden verleid kunnen worden zelf hun webbestellingen op te halen aan de rand van de stad. Het zou een verademing voor de Delftse binnenstad zijn als ze verlost wordt van de vele bezorgbussen.

Dit is het tweede en laatste deel van het artikel ‘vrachtwagens in de binnenstad’. Reacties op dit artikel kunt u richten naar redactie@delftopzondag.nl

Dit artikel is mede tot stand gekomen dankzij een financiële ondersteuning van het Mediafonds Delft.