Gemeente Delft: ‘Geen infiltratie in moskeeën’

DELFT - Flink wat commotie ontstond afgelopen weken over het onderzoek van de NRC, waarin werd gesteld dat een aantal gemeenten waaronder Delft onderzoeksbureau NTA de opdracht heeft gegeven om islamitische gemeenschappen door te lichten. In Delft zouden in het geheim onderzoekers van NTA naar islamitische organisaties zijn gestuurd zonder zichzelf kenbaar te maken.

Door Cheyenne Toetenel

Het NRC schreef onlangs in het artikel ‘Undercover naar de moskee: geheim onderzoek naar islamitische organisaties’ dat onderzoeksbureau NTA voor minstens tien gemeenten een infiltratie-onderzoek heeft uitgevoerd, waaronder in Delft in 2017. Daarbij zouden onderzoekers zijn geïnfiltreerd in de moskeeën. De gemeente Delft herkent zich niet in het geschetste beeld. “De gemeente Delft heeft op geen enkele wijze opdracht gegeven om personen heimelijk af te luisteren of om personen of moskeeën te bespioneren. De gemeente kan, mag en wil dergelijke opdrachten niet verstrekken.”

Risicovolle situatie
“Deze krachtenveldanalyse is in 2017 bij meerdere gemeenten gedaan vanwege de risicovolle situatie die toen bestond”, vertelt burgemeester Marja van Bijsterveldt. “We hadden in de jaren ervoor te maken gehad met jonge uitreizigers naar Syrië en Irak, waar we als gemeenschap enorm van waren geschrokken. In 2017 werden door professionals en gemeenschappen zorgen en signalen geuit over een mogelijk nieuw radicaliseringsproces binnen jihadistische netwerken. Het dreigingsniveau was ‘substantieel’ wat een hoog niveau is. We wilden de onderlinge verhoudingen, ontwikkelingen en verwachtingen binnen die infrastructuur in kaart brengen voor eventuele aanscherping van onze inzet binnen het ‘Uitvoeringsprogramma Gewelddadig Jihadisme 2015-2019’. De gemeente heeft daarom opdracht gegeven aan NTA voor de uitvoering van een krachtenveldanalyse naar de islamitische infrastructuur in Delft.”

Infiltratie
Onderzoekers van NTA zouden zich als gewone bezoekers hebben voorgedaan in Delftse moskeeën, maar gesprekken hebben afgeluisterd van andere moskeebezoekers. Deze werkwijze is volgens deskundigen verboden, meldt de NRC. De berichtgeving hierover heeft geleid tot onrust, zorgen en vragen bij de lokale islamitische gemeenschap. De gemeente heeft naar aanleiding hiervan uitgebreid contact gezocht met NTA om gedetailleerde informatie te verzamelen over de wijze waarop de krachtenveldanalyse in Delft in 2017 is uitgevoerd. Van Bijsterveldt zegt dat het onderzoek zorgvuldig volgens wet- en regelgeving is gedaan, waaronder ook de participerende observatie. “NTA heeft bevestigd dat de onderzoekers niet in Delftse moskeeën zijn geweest en dat er geen openbare of besloten activiteiten zijn bijgewoond. Aan alle respondenten met wie gesproken is hebben zij vooraf verteld wie ze zijn, namelijk onderzoekers van NTA.” Echter, NTA beschreef voorafgaand aan de NRC-publicatie op de website dat onderzoekers bij participerende observatie wel degelijk (heimelijk) deelnemen aan openbare en publiekelijk toegankelijke activiteiten. “Ik kan niet voor andere gemeenten spreken, maar de NTA heeft ons gegarandeerd dat het in Delft niet op deze manier gegaan, dat zouden wij ook absoluut niet gewild hebben”, aldus de burgemeester.

Anonimiteit
Resultaten van het onderzoek zijn én worden niet gedeeld met de gemeenteraad. “Er is destijds gekozen voor een vertrouwelijke opzet van het onderzoek vanwege de dreiging. Door respondenten te anonimiseren, durfden zij openhartig te zijn richting de onderzoekers zonder dat zij risico zouden lopen. Het onderzoek heeft het beeld dat wij als gemeente al hadden van de islamitische gemeenschappen vooral bevestigd en de uitkomsten hebben niet geleid tot aanpassing van het beleid. De analyse is met niemand gedeeld, omdat wij geen risico willen lopen op herleidbaarheid naar personen.”

Vertrouwen
Berichtgeving in de media heeft geleid tot veel vragen vanuit de islamitische gemeenschappen. Van Bijsterveldt: “De gemeenschappen zijn verontrust, ook door deels onjuiste berichtgeving in de media. Maar het is uiteindelijk ook aan ons als overheid om de mensen goed te informeren. Daarom ben ik blij dat we als gemeente, nu de zaak goed uitgezocht is, naar buiten kunnen treden en een aantal onterecht ontstane beelden recht kunnen zetten. Het gesprek met de besturen van de moslimgemeenschappen hierover is constructief-kritisch en dat waardeer ik zeer, maar ik begrijp ook heel goed dat er mensen zijn die boos of wantrouwend zijn geworden. Met hen wil ik graag het gesprek aangaan. Als burgemeester hecht ik veel waarde aan de goede relatie die we hebben, die wil ik behouden. En ben ik juist blij met de in de afgelopen jaren opgebouwde samenwerking bij de aanpak van polarisatie, radicalisering en extremisme en het versterken van de weerbaarheid van onze inwoners.”

Balans
Van Bijsterveldt achtte de vertrouwelijkheid van het onderzoek in 2017 nodig, maar zegt dat een soortgelijk onderzoek in de huidige context niet meer passend zou zijn. “Voor mij als burgemeester is het altijd zoeken naar de juiste balans tussen privacy, transparantie en veiligheid, afhankelijk van de situatie. Het dreigingsniveau is nu lager en de relaties tussen de gemeente en de moslimgemeenschappen zijn sterker. Een scan zou daarom nu veel meer in de openbaarheid gebeuren, zoals wij afgelopen jaar ook hebben gedaan. Ook bij de moslimgemeenschappen zie ik een sterke wil om Delftenaren te verbinden en polarisatie tegen te gaan.”