Techtalk: niet meer ‘bouwen voor de eeuwigheid’ en duurzaam plassen op je eigen tijd

DELFT - Delft is een stad van innovatie. Hier worden mooie dingen bedacht en gemaakt. Een tiental bijzondere vindingen zijn nog tot half oktober te zien tijdens de expositie Techtalk in het stadskantoor. Delft op Zondag onderzoekt het verhaal achter de vinding. 

Door Esdor van Elten 

Weinig dingen zijn zo permanent als een tijdelijke oplossing. Generaties scholieren die les kregen in ‘noodgebouwen’ kunnen erover meepraten. Het Delftse cepezed ontwikkelde demontabele en herbruikbare gebouwen, maar architect en ontwikkelaar Menno Rubbens praat liever niet over ‘tijdelijk’: “Het gebouw is permanent. De tijdelijkheid zit niet in het gebouw, maar in de plaats en functie.”

Nieuwe denkwijze
Menno is in 2022 door een jury onder leiding van Jacqueline Cramer uitgeroepen tot ‘Circular Hero 2022’ en is oprichter en eigenaar van cepezedprojects, een bedrijfsonderdeel van cepezed dat zich richt op de ontwikkeling van nieuwe initiatieven, waarbij duurzaamheid en circulariteit belangrijke elementen zijn. “Ook de bouwwereld staat voor grote uitdagingen”, weet hij. “En dat vraagt om een nieuwe denkwijze.” Eén van die denkwijzes waar Menno vanaf wil is dat een gebouw ‘er altijd staat voor de eeuwigheid’. “Het is misschien meer een gebruiksartikel”, legt hij uit. “Je zet het ergens neer voor een bepaalde functie, en verandert de functie, dan haal je het weer uit elkaar en bouw je het elders weer op. ‘Remontabel bouwen’, heet dat. Dat het principe werkt liet Cepezed zien met de bouw van de tijdelijke rechtbank in Amsterdam in 2017. Na vijf jaar dienst is het onlangs weer uit elkaar gehaald om op het Kennispark Twente in Enschede als bedrijfsverzamelgebouw weer in elkaar gezet te worden. “Het remonteren was een aparte ervaring”, aldus Menno. “Het verliep exact in omgekeerde volgorde van het bouwen. Alsof je naar een achteruit gespeelde film kijkt.”

Flexibel 
Het gebouw in kwestie moest conform de eisen er niet uitzien of aanvoelen als een tijdelijk gebouw. “Door gebruik van hoogwaardige materialen heeft het alle eigenschappen van een permanent gebouw. Maar door de manier van ontwerpen is het remontabel.” En dat biedt mogelijkheden: “Een gebouw als dit kun je eenvoudig aanpassen, kleiner of groter maken. Doordat het licht is, kun je het bouwen bovenop al bestaande gebouwen, en je kunt het ook heel goed inzetten op tijdelijke locaties. Zo kunnen (tijdelijk) braakliggende terreinen zinvol gebruikt worden Hiermee bieden we een oplossing voor de blijvende vraag naar bedrijfsruimte en het is bovendien financieel aantrekkelijk voor de grondeigenaar. En eenmaal weer geremonteerd blijft er geen spoor meer van  het gebouw achter. “Met een licht gebouw kun je vaak prima toe met een oppervlakkige, verwijderbare fundering. Bij sommige grondsoorten heb je misschien wel palen nodig, maar ook die zijn in veel gevallen gewoon weer te hergebruiken.”

Dat alles vraagt om verandering in de hele keten; ontwikkelaar, ontwerper, bouwer en sloper. “Een ontwerper moet in zijn ontwerp al het aspect sloop, of eigenlijk de remontage, meenemen. Een ontwikkelaar moet beseffen dat hij geen wegwerpproduct maakt maar een product met hoge restwaarde.” Dat is wennen, maar in de toekomst zal men er je dankbaar voor zijn. Ook gebruikers zullen wellicht moeten wennen aan het idee: “Een gebouw moet veilig zijn, maar ook voelen. Maar wij hebben al laten zien dat dat met een remontabel gebouw prima kan. De grootste verandering is dat we een ontwerp niet meer koppelen aan functie en plaats, maar aan een nieuwe manier van denken over vastgoed.”

Botta: hygiënisch en duurzaam plassen
Een nieuw, innovatief, (bijna) volledig vergistbare urinaal. Het Reinier de Graaf Gasthuis gaat binnenkort de ‘Botta’ in het gebruik testen. “We verwachten dat het de werkdruk voor verpleegkundigen zal verlagen, en het geeft eigen regie terug aan de patiënt.”

Afvalwater zuiveren
Alweer twaalf jaar geleden, in 2012, nam het Reinier de Graaf Gasthuis als eerste ziekenhuis ter wereld Pharmafilter officieel in gebruik: een systeem waarmee afvalwater wordt gezuiverd. Daarbij wordt het vaste afval vergist en ontsmet en de installatie zuivert al het afvalwater door de medicinale reststoffen er uit te filteren. Verder haalt Pharmafilter ook ziektekiemen, medicijnen, röntgencontrastvloeistoffen en andere hormoonverstorende stoffen uit het afvalwater. Het is één van de manieren waarop het ziekenhuis duurzamer wil zijn. “De Botta is eigenlijk een logisch vervolg daarop”, aldus Daphne Wijffels, projectcoördinator innovaties van het Reinier de Graaf Gasthuis. “Het systeem werkt goed en we zijn voortdurend op zoek hoe materialen dingen die we in het ziekenhuis gebruiken, kunnen laten afbreken in de Pharmafilter.”  De Botta is een mannenurinaal voor 24 uur gebruik, gemaakt van bioplastic dat volledig afbreekbaar is. De zak waarin de urine wordt opgevangen, heeft capaciteit voor 24 uur. “Die is nog niet van bioplastic, maar dat zou een logische vervolgstap zijn”, aldus Daphne. De urinaal heeft een terugslagventiel waardoor vloeistoffen en geuren niet kunnen ontsnappen en het ergonomisch design maakt hem gemakkelijk te gebruiken in bed. “Daarmee krijgt de patiënt een stuk onafhankelijkheid terug”, verwacht Daphne. “Hij hoeft de verpleegkundige niet meer te bellen als hij moet plassen.” Dat verlicht ook de werkdruk van de verpleegkundige”, denkt Daphne. “Het scheelt zo heel wat loopjes. Omdat er minder fysieke contactmomenten nodig zijn, bestaat er ook minder kans op kruisbesmettingen.” Ook aan andere zaken is gedacht; zo is het heel eenvoudig om de vochtbalans bij de patiënt bij te houden. “En het is heel wat minder milieubelastend op gebied van reiniging ten opzichte van het klassieke urinaal.”

Testen
Daphne praat nog over verwachtingen. De Botta is namelijk nog niet in gebruik getest: “Het enige prototype is nu te zien bij de TechTalk expositie”, licht ze toe. In het najaar hoopt het ziekenhuis met testen te kunnen beginnen: “Innovatieve testen worden in Reinier de Graaf heel zorgvuldig aangepakt. We volgen daarvoor de procedures die gelden voor wetenschappelijk onderzoek. Dat doen we helemaal volgens de wetenschappelijke procedures. Een patiënt komt natuurlijk in de eerste plaats voor de eigen zorg, niet om voor ons een test te doen. De patiënt wordt mondeling en schriftelijk goed ingelicht en kan vragen stellen. Pas dan besluit de patient of hij mee wil doen. Privacy wordt altijd gegarandeerd. Ook de verpleegkundigen moeten uiteraard goed worden geïnstrueerd en worden gevraagd naar hun ervaringen. ”

De vragen die Daphne met de testen wil beantwoorden, zijn eenvoudig maar belangrijk: “Werkt het prettig en praktisch voor de patiënt? Is die inderdaad onafhankelijker en zelfredzamer? Wordt de werkdruk voor verpleegkundigen daadwerkelijk verminderd?” Daarnaast zijn er andere vragen die nog niet beantwoord zijn, zoals over de kosten. “Die zien we liever niet stijgen.” De resultaten zullen worden gepubliceerd op het intranet van het ziekenhuis en in het wetenschappelijk tijdschrift van het ziekenhuis. Het Reinier de Graaf Ziekenhuis heeft een Innovatieplatform: “Daarmee halen we veel nieuwe vindingen naar binnen. Zo komen we steeds een stapje verder.”