75 jaar ná de bevrijding: december 1945

DELFT - Maandelijks doet historicus Ingrid van der Vlis verslag van de gebeurtenissen in Delft van 75 jaar geleden. Hoe pakken de Delftenaren hun leven weer op na de Tweede Wereldoorlog?

Delft viert een sobere kerst. Versiering en kaarsen zijn nog niet te koop en ook dennenbomen zijn er nauwelijks. Veel groen is tijdens de oorlog als camouflage gebruikt of is in de winter opgestookt. Het vooruitzicht dat de klok van de Nieuwe Kerk met Kerstmis misschien weer zal luiden is daarom een belangrijk lichtpunt.

Kerstrapport
Aan het begin van december maken jongeren zich druk om hun kerstrapporten. Het is het eerste rapport sinds de scholen weer van start zijn gegaan. Dat maakt het extra spannend, want hoe staan de leerlingen ervoor? Kort gezegd: niet zo best. Alle scholieren hebben de afgelopen jaren achterstanden opgelopen, zowel op de lagere als op middelbare scholen. Leerlingen van de hbs hebben zelfs een extra handicap. Zij zitten in december 1945 nog niet eens in hun eigen schoolgebouw aan de Mijnbouwstraat. De hbs’ers ‘wonen in’ bij het gymnasium aan de Westvest. Dat betekent dat vrijwel alle leerlingen flink moeten aanpoten. De kerstvakantie is meer dan welkom.

Kerstfilm
Wat is leuker dan een middagje bioscoop in de vakantie? Delfia op de hoek Westvest/Binnenwatersloot, Roxy aan de Oude Delft, de Flora Bioscoop en de Doelen Kino aan de Verwersdijk – overal is het druk. Politie moet de aanloop soms in goede banen leiden, bijvoorbeeld als de rij bij Delfia het winkelen op de Binnenwatersloot onmogelijk maakt.
Die honger naar amusement baart veel opvoeders zorgen. In december wordt een centrale filmkeuringscommissie opgericht om kijkers te beschermen tegen ‘maatschappelijk en zedelijk verval’. In de daaropvolgende weken vissen agenten regelmatig jongeren uit de bioscoop. Sommige ouders juichen het toe. Een vader vraagt zelfs of de politie zijn 17-jarige dochter Greta uit de Delfia Bioscoop wil halen. Daar doet de politie niet aan; dat moet hij zelf maar regelen. Daar tegenover staan ouders die gruwen van de betutteling. Op Nieuwjaarsdag ontstaat bij Roxy onenigheid omdat een vader wil dat zijn zoon toegelaten wordt, ook al is hij nog geen 14 jaar oud. Censuur wordt geassocieerd met de oorlog, daar hoopte hij nu juist vanaf te zijn.

Kerstklok?
Waar alle Delftenaren deze maand naar uitkijken, is de terugkeer van de luidklokken in de Nieuwe Kerk. Die waren met elf andere Delftse klokken in 1943 gevorderd om omgesmolten te worden tot wapentuig. De Sint-Jozefkerk en de Raamstraatkerk bijvoorbeeld verliezen er elk drie. Na de oorlog blijkt dat sommige klokken gespaard zijn; onder meer de twee luidklokken van de Nieuwe Kerk. In de Kerstweek zal één weer op zijn plek komen, zodat hij met Kerstmis kan luiden. Veritas schrijft opgetogen over de werkzaamheden. Op donderdag 20 december gaan medewerkers van firma Naaborg aan de slag met een lier, die met handkracht wordt bediend. Om de klok de toren in te hijsen, is een enorm contractgewicht nodig – van meer dan 2500 kilo.
De mannen hijsen de klok stukje bij beetje omhoog. Maar als de klok ongeveer 18 meter hoog is, schiet de lier los en dondert het gevaarte naar beneden, ‘waar zij met een hevigen slag in een rooden stofwolk op de vloer van de hal neerstort’. Het hijswerk is nog heel en niemand raakt gewond, maar de klok overleeft de klap niet. De foto zegt genoeg. ‘De droom van het luiden der klok met Kerstmis is in een stofwolk van puin vervlogen’, aldus Veritas.

Volg het nieuws van 75 jaar geleden op de voet: iedere dinsdag een nieuw Bevrijdingsbulletin op www.stadsarchiefdelft.nl/uitgelicht/bevrijdingsbulletins