75 jaar ná de bevrijding: november 1945

DELFT - Maandelijks doet historicus Ingrid van der Vlis verslag van de gebeurtenissen in Delft van 75 jaar geleden. Hoe pakken de Delftenaren hun leven weer op na de Tweede Wereldoorlog?

Eind november komt Sinterklaas met zijn gevolg naar Delft. Niet met de boot, maar per trein. Ook anders is dat er geen ‘gul uitgestrooide pepernooten’ zijn. Zo riant is de suikervoorraad nog niet. Dat alles mag de pret niet drukken. Vijf jaar lang stond de traditie noodgedwongen op een laag pitje. Nu kijkt iedereen uit naar zijn komst: eindelijk weer eens een echt feest!

Rad van fortuin
Aan het begin van de maand gaat Delft ook al massaal de straat op, dan voor de actie ‘Delft helpt Indië’. Op 3 november kun je een ritje op een kameel maken, naar een gekostumeerde hockeywedstrijd kijken of een kans wagen bij het rad van fortuin. De gelukkige winnaars gaan naar huis met kinderkousen of een fietsband – zeer gewilde artikelen. De actie haalt geld op voor berooide Nederlanders die dit najaar uit de Japanse interneringskampen terugkomen. Delft geeft gul, ruim 50.000 gulden. Iedereen kent dan ook wel iemand in Nederlands-Indië. Of beter gezegd: in Indonesië, zoals de archipel na de onafhankelijkheidsverklaring van Soekarno heet. Delftenaren zijn bezorgd om hun verwanten en vrienden; een nieuwe oorlog staat daar op het punt van uitbarsten.

1500 woningen
Zulke revolutionaire ontwikkelingen zijn aan de Delftse politiek niet besteed. Op 9 november komt de tijdelijke gemeenteraad voor het eerst in een openbare vergadering bijeen. Er zitten nieuwe gezichten bij, want de ambtenarenzuivering is nog bezig en niet iedereen heeft de oorlog overleefd. Maar daar houdt de vernieuwing wel mee op, want de raad is samengesteld volgens de oude verzuilde indeling. Protestants-christelijk, katholiek, socialistisch of liberaal – dát zijn de lijnen waarlangs de politiek nog steeds bedreven wordt. Er is werk genoeg voor de gemeenteraad, onder meer het nijpende probleem van de woningnood. Delft telt meer inwoners dan voor de oorlog, maar er is al jaren niets meer gebouwd. Dagelijks gaan tientallen mensen tevergeefs langs bij Centraal Woningbeheer. Delft heeft een tekort van minstens 1500 woningen en nieuwbouwplannen zijn nog lang niet in de maak. Studenten zoeken naarstig naar een plek bij iemand in huis. Maar ook jonggeliefden die na vijf jaar oorlog eindelijk weleens willen trouwen kijken uit naar zo’n onderkomen. Met z’n tweeën een kamertje huren is immers altijd beter dan inwonen bij pa en ma.

Bacinol
Buiten het zicht van de meeste Delftenaren gebeurt er iets sensationeels in november. In het Bethelziekenhuis krijgt de doodzieke 20-jarige Marie Geene via een infuus penicilline toegediend. Ze knapt op en is daarmee de eerste persoon die geneest door dit wondermiddel van Delftse bodem. Dat is belangrijk nieuws, want tot dan is er voor het hele land slechts een kleine hoeveelheid Amerikaanse penicilline beschikbaar. Penicilline is een schimmel die bacteriën doodt, een eerste antibioticum, waarvan de werking bij toeval is ontdekt door Alexander Fleming. Tijdens de oorlog onderzoekt een groepje wetenschappers bij de Gist- en Spiritusfabriek hoe het medicijn gemaakt kan worden, liefst op grote schaal. Dat moet in het geheim, want zo’n krachtig medicijn kan een belangrijk wapen in de strijd zijn. Ze noemen hun product bacinol, om geen argwaan te wekken. De geslaagde proef op Marie Geene is het startsein voor het opvoeren van de productie. En hoe. Delft bevoorraadt in 1946 de Nederlandse ziekenhuizen, in 1948 héél Nederland en vanaf 1949 wordt de in de Bacinolfabriek gemaakte penicilline ook geëxporteerd.
Volg het nieuws van 75 jaar geleden op de voet: iedere dinsdag een nieuw Bevrijdingsbulletin op www.stadsarchiefdelft.nl/uitgelicht/bevrijdingsbulletins