75 jaar ná de bevrijding: oktober 1945

DELFT - Maandelijks doet historicus Ingrid van der Vlis verslag van de gebeurtenissen in Delft van 75 jaar geleden. Hoe pakken de Delftenaren hun leven weer op na de Tweede Wereldoorlog?

Het is vijf maanden na de bevrijding en langzamerhand keert het gewone leven terug in Delft. De laatste bom wordt uit de Schie gevist, er klinken niet meer dagelijks schoten en twee grote groepen gevangenen vertrekken. Er komt weer wat meer rust in de stad.

Explosief
De Lijm- en Gelatinefabriek aan de Rotterdamseweg is al dicht sinds Duitse militairen het complex in februari 1945 vorderden om er een V1-lanceerinstallatie te bouwen. Hier lanceerden ze ‘vliegende bommen’ richting Londen. Dat hebben de Delftenaren geweten. Een van de bommen ontplofte op de startbaan, waardoor een deel van de fabriek verwoest werd. Een andere V1 belandde in de Schie. Daar wordt ‘ie in september onder grote belangstelling uitgevist. Zodra dit explosief gelicht is, kunnen de fabrieksarbeiders trouwens nog niet allemaal aan het werk. Overal in het gebouw zijn de ruiten nog kapot en er is nauwelijks glas te krijgen.

Opgeknapte synagoge
De schaarste aan bouwmaterialen is overal groot. Huizen, bedrijven en kerken kunnen nog niet allemaal hersteld worden. Aan de Koornmarkt ligt de synagoge er sinds kort wel weer enigszins opgeknapt bij. Dat is opvallend, want de Joodse gemeenschap maakte er al jaren geen gebruik meer van – ook voor de oorlog al niet. Het is de Joodse Brigade die ervoor zorgt dat het gebedshuis wordt opgekalefaterd. Deze bijzondere legereenheid bestaat uit Joodse vrijwilligers die sinds 1944 onder Britse vlag meevechten tegen nazi-Duitsland. Na de oorlog ontfermen zij zich over de Duitse krijgsgevangenen die explosieven en mijnenvelden moeten opruimen. In Delft zetten zij hun Duitse gevangenen aan het werk om de synagoge schoon te maken. Als de brigade en de krijgsgevangenen op 11 oktober de stad verlaten, ligt het gebedshuis er weer netjes bij.

Gevangenen ontsnapt
Er vertrekken meer mannen uit Delft. Het interneringskamp in het Armamentarium zit stampvol met zo’n 1100 mannen en vrouwen die als collaborateurs zijn opgepakt en daar wachten op hun berechting. De laatste weken is het continu hommeles aan de Korte Geer. Een gevangene springt uit het raam, duikt in de gracht en zwemt naar de overkant. Vier anderen weten ook te ontvluchten. De bewakers staan op scherp en schieten op alles wat beweegt. Dat geeft veel onrust, want het complex ligt midden in de stad. Bewoners van de Geer halen opgelucht adem als begin oktober alle mannelijke gevangenen worden overgeplaatst naar Scheveningen. Het Delftse kamp is voortaan alleen voor vrouwen bestemd. Dat scheelt in het aantal vluchtgevaarlijke gedetineerden, en daarmee in het aantal waarschuwingsschoten dat in de binnenstad klinkt.

‘Foute’ ouders
Het zijn niet alleen Delftenaren die in het Armamentarium zitten. Er wordt heel wat afgezeuld met de gevangenen. Dat geldt ook voor hun kinderen, die zich na 5 mei soms opeens zonder beide ouders moesten zien te redden. Wie geluk heeft, komt bij familie terecht. Vaker worden de kinderen van hot naar her gestuurd en belanden ze uiteindelijk in een opvoedingsgesticht om van hun ‘nazi-ziekte’ te genezen. In oktober zijn er plannen om een speciale instelling voor NSB-kinderen op te richten in het arbeidersverenigingsgebouw Ons Huis aan Oude Delft 201. Dat vindt vrijwel niemand een goed idee. De kinderen worden opgenomen in het al bestaande Kinderhuis, waar ze - redelijk anoniem - tussen leeftijdgenoten terechtkomen. Ook voor hen breekt er dan eindelijk een tijd met wat meer rust aan.

Volg het nieuws van 75 jaar geleden op de voet: iedere dinsdag een nieuw Bevrijdingsbulletin op www.stadsarchiefdelft.nl/uitgelicht/bevrijdingsbulletins