Welke verfstoffen gebruikte Vermeer?

Op dinsdagavond 2 mei houdt Bob Ursem, de wetenschappelijk directeur van de Botanische Tuin TU Delft, een lezing in het Vermeer Centrum Delft over de verfstoffen uit planten die Vermeer gebruikte voor zijn schilderijen. De lezing begint om 20.00 uur en de entreeprijs is € 5,00. Vanaf 19.30 uur staat de deur aan de Voldersgracht 21 open voor toehoorders.

Schilderijen uit de tijd van Vermeer zijn zeer kleurrijk. Maar niet alle verfstoffen zijn bruikbaar in schildertechnieken. Pigmenten uit mineralen zijn de belangrijkste grondstoffen. Maar ook planten speelden een rol in het kleurenpalet van Vermeer. In die tijd werd vooral gewerkt met primaire basiskleuren blauw, geel en rood naast plantenextracten voor bruin en zwart. De kleur groen kwam voort uit het samenstellen van blauw en geel. Pigmenten van planten werden vooral benut voor het kleuren van kledingstoffen en kwamen maar zelden terecht op het doek van de schilder, maar waarom? Welke kleuren waren toen zeldzaam en waarom? Bob Ursem neemt de aanwezigen mee in de diversiteit van de soorten planten en de daaruit te distilleren verrassende kleuren. Aan grondstoffen voor kleur zal het niet liggen, want we beschikken nu over een scala aan oude, antieke en moderne verfstoffen. Probleem blijft dat wij geen standaard hebben voor kleuren en ook geen standaard voor kwaliteit en kleurvastheid. De kleurkracht bestaat uit de hoeveelheid verfstof, soms 75% of 90% puur pigment zoals bij de Oudhollandse kleuren uit de tijd van Vermeer. De rest is vulmiddel of vloeistof. Maar niet alleen de dekkracht is bepalend, ook hoe segmenten versneden zijn met wit die het originele pigment letterlijk ondersneeuwen. Het maken van verf is en blijft complex, waarin het eigenlijk neer komt op verfstof voor de kleur en dekking, bindmiddel voor de hardheid, hechting en glans, oplos- en verdunmiddelen voor de droogtijd en viscositeit, hulpstoffen voor de weekmakers, vloeimiddelen, anti-velvormers, glijmiddelen en conserveringsmiddelen en vulstoffen om financiële redenen. Welke kleuren zijn in deze tijd nog steeds bijna onmogelijk om te maken, ook al beschikken we over moderne synthetische technieken? Eigenlijk is er niets veranderd in de gecompliceerde wereld van verfstoffen sinds Vermeer.