TU Delft popelt om stad te voorzien van aardwarmte

DELFT – Een energiecrisis die tal van Nederlanders de armoede indrijft en grote energie-afhankelijkheid van een oorlogszuchtige producent. Het zijn redenen om nóg sneller over te stappen op eigen, schone energiebronnen. Geothermie (aardwarmte) is zo’n bron die rijkelijk in de Delftse bodem aanwezig is. Als het aan de TU ligt, is Delft de eerste Nederlandse stad die straks behoorlijk grootschalig van geothermie profiteert. Wat hebben bewoners daar aan? Wat gaat het kosten? Kleven er risico’s aan de winning? In Delft op Zondag de komende weken een reeks artikelen over geothermie.

Door Henk de Kat en 
Jolande van der Graaf

Al vijftien jaar terug pleitte een groep TU-studenten voor het benutten van een bijzondere warmtebron op 2,5 kilometer onder onze voeten. Daar is een massa water met een temperatuur van ongeveer tachtig graden Celsius opgehoopt in het ‘Delfts Zandsteen’, een grondlaag van zo’n 65 miljoen jaar oud. 

Assistent-professor dr. Phil Vardon van de TU Delft popelt om het hete aardwater te gaan oppompen. Met deze energiebron moeten straks in elk geval vrijwel alle campusgebouwen en in de stad om te beginnen ook vijfduizend woningen in Voorhof en Buitenhof worden verwarmd. Geothermie is hard nodig, betoogt Vardon, want in 2030 dienen anderhalf miljoen Nederlandse woningen van het gas af te zijn. De TU wil bewijzen dat geothermie een veilig en efficiënt alternatief is voor fossiele energie. 

Het plan van de universiteit houdt in dat het van nature hete aardwater wordt opgepompt vanuit een ‘warmtefabriek’ aan de Rotterdamseweg - iets voorbij de Porceleyne Fles, tegenover de Schiehaven. Vandaar worden twee pijpen, van elk ruim drie kilometer lengte, schuin geboord. Met een van die pijpen wordt een winput gecreëerd onder de Delfgauwse wijk Emerald. Het daar opgepompte bronwater stroomt in de geothermiefabriek langs een warmtewisselaar, waarna schoon heet water via een warmtenet de stad in gaat. Het afgekoelde bronwater wordt via een tweede schuin geboorde pijp afgevoerd naar een injectieput nabij de Oostpoort, in dezelfde zandsteengrondlaag.
Geothermie is niet nieuw. Hele wijken in de Parijse binnenstad worden er sinds de jaren zeventig mee verwarmd. In eigen land begonnen pioniers in de glastuinbouw in het Westland en Pijnacker-Nootdorp rond 2010 met het winnen van aardwarmte. Daar is het nu in de kassen een belangrijke energiebron, een aantal van die koplopers kreeg wel te maken met kinderziektes. Zo bleek het opgepompte water dermate zout te zijn, dat boorleidingen verroestten en soms zelfs braken. Dat leidde destijds tot nogal wat publiciteit in de vakpers en lokale kranten, onder meer omdat de gemeente Pijnacker moest bijspringen om de schade te herstellen. Diverse tuinders dienden nieuwe putten te slaan en bestendiger materiaal in te zetten.

Rapporten van Staatstoezicht op de Mijnen laten zien dat inmiddels veel is verbeterd. “Geothermie is de tijd van pionieren ver voorbij”, stelt ook wetenschapper Vardon. “De grote aardwarmte-installaties van nu worden gerund door ingehuurde professionals op het gebied van boren en exploiteren.”

De 40-jarige Vardon, geboren in het Engelse Newcastle, kwam tien jaar geleden als specialist in grondmechanica naar de TU. Inmiddels woont hij sinds vijf jaar in Delft. Zijn vak omschrijft hij als ‘de wetenschap die bestudeert wat er in de grond gebeurt’. Zo richt grondmechanica zich op temperatuursinvloeden op gesteenten of waterbewegingen op grote diepte. 

Sinds 2018 is Vardon wetenschappelijk projectleider van consortium Geothermie Delft, waarin vier samenwerkende partijen mijnbouwkennis en investeringen inbrengen. Het gaat om de TU, Shell Geothermie, EBN (Energie Bedrijf Nederland, honderd procent staatseigendom) en Aardyn (dochter van de Franse energiereus Engie). 

Aardyn wordt de operator, boort de win- en injectieput en runt 24/7 de centrale aan de Rotterdamseweg. Die installatie zal allereerst campusgebouwen van warmte voorzien. Een nog te graven ringleiding van zo’n zestien kilometer lengte moet de aardwarmte — onder de Schie en over de spoortunnel — naar flats in Voorhof en Buitenhof brengen, en later ook nog elders naar woningen in Delft. 

Aardyn maakte in juli tijdens een digitale voorlichtingsavond bekend in december te starten met boren. Recent blijkt die datum te zijn opgeschort naar februari 2023. Reden is dat het om een gecompliceerd project gaat met veel participanten en betrokken partijen, waardoor het realiseren van het definitieve investeringsbesluit wat meer tijd kost. Vardon daarover: “Om te kunnen starten met een installatie waarvan alleen de bouw al dertig miljoen kost, dient er een gegarandeerde afzet van warmte te zijn. Anders beginnen financiers er niet aan.”

Onderzoeker Vardon wil met het project van de TU Delft aantonen dat de streefdatum van de regering – anderhalf miljoen huizen van het gas af in 2030 – haalbaar is. En met de praktijkresultaten straks in Delft hoopt hij de geothermiewinning elders in het land te stimuleren. “Ons project is tweeledig. We winnen geothermie, én we doen er gelijktijdig veel wetenschappelijk onderzoek naar. Dat levert cruciale kennis op voor de hele energietransitie. Ons project in Delft wordt een uniek voorbeeld voor het hele land om veilig van fossiele energie af te komen.”

Uit reacties van bewonersverenigingen in de Wippolder en Pijnacker-Nootdorp blijkt intussen dat daar nog vragen leven over geothermie. Over de veiligheid van de techniek, de kans op aardbevingen. Ook andere, praktische en financiële vragen houden Delftenaren bezig. “Wat wordt de prijs? Heb ik nog inspraak? Kan ik dan nog zelf de temperatuur thuis regelen? Wie bezit eigenlijk de grond onder mijn huis? Welke belangen spelen er? Spelen die grote buizen langs de Provinciale Weg nog een rol?”

Vanaf nu verschijnt elke week in deze krant een paginagroot artikel waarin deze vragen worden beantwoord. Deze artikelenreeks wordt mede mogelijk gemaakt door Media Fonds Delft en Delft op Zondag.