Kernreactor van TU wordt top onderzoekscentrum

DELFT – De uit 1963 daterende en puur voor wetenschappelijk gebruik ontworpen kernreactor in de TU-wijk mag worden gemoderniseerd. Dat rijksvergunningsbesluit heeft de Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming deze week bekend gemaakt.

Door: Henk de Kat

De Delftse universiteit is daar blij mee, want dit biedt straks veel meer mogelijkheden tot top-onderzoek in Delft. Het vernieuwingsplan, 'Oyster' genoemd, komt op het volgende neer: De bestaande kleine kernreactor - een watervat met daarin nucleaire staven - krijgt een uitbouw rondom een koelsysteem, dat temperaturen van 250 graden onder nul weet te bereiken. Bij zulke extreem lage temperturen kunnen wetenschappers de in het vat opgewekte neutronen en positronen veel beter 'sturen'.
Deze aanbouw moet eind 2019 klaar zijn. Vanaf dat moment kunnen tal van metingen honderd keer nauwkeuriger of honderd keer sneller worden verricht dan nu. "Deze verbetering zal bijdragen aan hoogstaand wetenschappelijk onderzoek, versnelde innovatie en daarmee aan onze Nederlandse kenniseconomie", aldus de TU. Ook het onderwijs, waaronder scholing aan ziekenhuispersoneel dat met nucleair materiaal werkt, komt hiermee op een hoger niveau.

Kankercellen
Een praktisch winst-voorbeeld van de modernisering van de kernreactor is dat de ontwikkeling mogelijk wordt van een nieuwe generatie radio-isotopen, oftewel 'nucleaire medicijnen', voor academische ziekenhuizen. Kankercellen kunnen dan met uiterste precisie worden vernietigd zonder gezond weefsel te beschadigen. Dankzij de nieuwe koelingsbron kunnen ook tal van materialen veel grondiger worden onderzocht, zoals de sterkte van vliegtuigvleugels. Verder zal onder meer worden gewerkt aan een zonnecellen met meer opbrengst en aan super-batterijen voor mobieltjes.

"Omdat in Delft experimentele en fundamentele onderzoeksprogramma's mogelijk zijn, neemt deze Nederlandse onderzoeksreactor nu al een onmisbare plaats in tussen grote internationale nucleaire instituten van wetenschappelijke aard. Na de nieuwbouw wordt deze positie nog sterker: meer onderzoek mogelijk, grotere precisie en met een grotere spin off naar de samenleving", zo omschrijft de universiteit de nabije toekomst. Om die reden besloot het rijk al in 2012 tot een bijdrage van 38 miljoen aan het in totaal 117 miljoen euro kostende plan. De resterende 79 miljoen wordt betaald door de TU zelf.

Een eventueel laatste bouwbezwaar kan bij de Raad van State alleen nog worden ingediend door de Veiligheidsregio Haaglanden. Maar dat gaat zeer waarschijnlijk niet gebeuren. Die instantie heeft in eerder stadium alleen kleinere kanttekeningen geplaatst, zoals het verzoek om extra rekening te houden met eventuele stroomuitval in lagere delen van het gebouw, vanwege de kans op heviger wordende regenbuien door klimaatverandering.

Protesten
De nu dus vrijwel probleemloos verstrekte moderniseringsvergunning illustreert dat de kijk van de samenleving op het Delftse kernreactorinstituut in ruim dertig jaar drastisch is veranderd. In de jaren '80 van de vorige eeuw speelden zich aan de Mekelweg nog protestacties af die met inzet van de ME werden beëindigd. Zo was er in 1980 een bestorming door honderd actievoerders, die makkelijk op het terrein konden komen. De markante reactorkoepel werd daarbij een foto-symbool voor het toenmalig verzet tegen kernenergie. In 1982, kort voor een massale landelijke betoging tegen kruisraketten met kernkoppen, waren er in Delft opnieuw acties met spandoeken en rookbommen. In 1987 werden nog een keer protestleuzen op de koepelreactor geverfd.

Daarbij is het sindsdien gebleven, mede omdat duidelijker werd dat de kleine Delftse wetenschapsreactor niet te vergelijken is met een grote kernreactor zoals in Borssele, waar massaal energie voor huishoudens en industrie wordt opgewekt. Na de ramp in 2011 rond de Japanse kernenergiecentrale van Fukushima liet de TU uit eigen beweging de kernreactor zekerheidshalve toch aan een extra onderzoek onderwerpen. Het stralingsniveau kan zelfs in extreme situaties niet boven de wettelijke ongevalsnormen komen, was de conclusie daarvan. Uit die 'stresstest' bleek dat de Mekelweg-reactor bestand zou moeten zijn tegen uitzonderlijk weer en een eventuele aardbeving.