Jarenlang vierden A4-tegenstanders nieuwjaarsdag op de zanddijk in Schipluiden, waarop de snelweg zou komen te lopen. Ze hadden succes: in plaats van op dat zandbed ligt de weg nu in een verdiepte bak. (foto: J. Zomervrucht)
Jarenlang vierden A4-tegenstanders nieuwjaarsdag op de zanddijk in Schipluiden, waarop de snelweg zou komen te lopen. Ze hadden succes: in plaats van op dat zandbed ligt de weg nu in een verdiepte bak. (foto: J. Zomervrucht)

Veertig jaar strijd tegen komst A4: 'Het politiek geweld heeft gewonnen'

Politiek

DELFT – 'Het geweld heeft gewonnen'. Dat was deze week de allereerste reactie van de 64-jarige Henk Tetteroo op het bericht dat rijksweg A4, de nieuwe verbinding tussen Den Haag en Rotterdam, nu helemaal open kon.

Door: Henk de Kat

Met 'geweld' bedoelt de Delftenaar 'politiek geweld': de manier waarop de rijksoverheid zich sinds de jaren '60 van de vorige eeuw heeft opgesteld tegenover actievoerders die toen begonnen te protesteren tegen aanleg van deze snelweg. Henk Tetteroo mag gerust het boegbeeld worden genoemd van dat verzet. Op de kop af nu veertig jaar is hij er bij betrokken. Eerst als dé woordvoerder van protestgroep 'Stop Rijksweg 19', zoals de A4 rond 1970 nog werd genoemd. En de laatste tijd als actieveling bij 'Batavier', een stichting die er als waakhond op toeziet dat ook in dit finale stadium van de A4-aanleg de milieubelangen worden behartigd en afspraken daarover worden nagekomen. Elf ministers heeft Tetteroo meegemaakt, onder wie Jorritsma, Netelenbos, Eurlings, Smit-Kroes, Westerterp, May-Weggen en nu Schultz van Haegen. Hij kent hen, en zij kennen hem allemaal, en met name zijn vier decennia lange consequente methodiek: elk onderzoeksrapport, elk ministerieel voorstel, elke reactie in de Tweede Kamer, elke actie van andere lobbybewegingen tot in detail bestuderen, om daarna met kalme stem zijn standpunt naar voren te brengen. Maar nu Tetteroo terugkijkt op die zo ongekend lange relatie tussen actievoerder en overheid, is zijn conclusie wrang.
"Altijd hebben we met argumenten gewerkt, die steeds allemaal gecontroleerd konden worden op hun onderbouwing. Ik vind dat de overheid, met alle macht die er is op zo'n positie, blij had moeten zijn met onze deskundige inbreng, ervan had moeten profiteren. Maar ik moet helaas constateren dat ons meedenken niet op prijs werd gesteld. Eigenlijk zijn we vooral geconfronteerd met strategieën om de weg er gewoon door te drukken. Zo werden, om de Kamer mee te krijgen, bewust veel te lage begrotingen opgesteld. Via salamipolitiek is geprobeerd stukje bij beetje iets gedaan te krijgen. En er zijn overval-technieken toegepast."
Als illustratie van zo'n 'overval' noemt Tetteroo een novemberdag in 1984. Vlak voor een vergadering van de 'Reconstructiecommissie Midden-Delfland', een destijds belangrijke organisatie van boeren, dorpen en steden in en om het Schipluidense groengebied, voegde minister Smit-Kroes een cruciaal stuk toe aan de agenda. Die agenda stelde verder niets voor, waardoor sommige vertegenwoordigers verstek lieten gaan. De voorstanders van weg waren er in nipte meerderheid wel. Politiek resultaat: grote krantenkoppen de volgende dag, want 'de streek' was ineens akkoord met de komst van de rijksweg. "Het doel van de overheid heiligt de middelen", is het oordeel van Henk Tetteroo over veertig jaar discussie rond de snelweg. En hij ziet dat alleen maar bevestigd door de gebeurtenissen deze week. Dinsdag ging Delfland akkoord met terugpompen rond de A4 van grondwater in de diepe ondergrond, om zo extra verzakkingen in de Schipluidense polders tegen te gaan. Tetteroo: "Dat gebeurde op basis van een studie door Deltares. Het Hoogheemraadschap noemde het een 'gedegen onderzoek', en daarom is de weg nu open. Maar hoe vrij is een wetenschapper in z'n conclusies, als Rijkswaterstaat dat rapport zelf heeft betaald? Eerder dit jaar schreven van de bouwers van de A4 een rapport, waarin zij vanuit praktijkervaring stellen dat die retourbemaling geen blijvende oplossing is. En daar is dus gewoon weer overheen gedenderd, die gegevens komen niet in de kraam te pas van Rijkswaterstaat. De A4 moest kost wat kost open. Conclusie: er is niets veranderd aan de tactiek van de overheid." Andersom is er menige automobilist en transporteur bij wie de nekharen overeind gaan staan als de naam Tetteroo valt. Zij verwijten hem ontoelaatbaar traineergedrag. De actievoerder zelf: "Wij hebben in feite niets anders gedaan dan de overheid gewoon houden aan de oorspronkelijke toezegging dat de weg op 250 meter afstand niet te horen, te zien en te ruiken mocht zijn."
En met die taaie aanpak heeft de groep van Tetteroo uiteindelijk ook die 'overval' van Smit-Kroes weten te pareren. Want het streek-akkoord dat de toenmalige VVD-minister op een achternamiddag wist te behalen, hield geen stand. Smit-Kroes wilde een hoge brug over de Gaag bij Den Hoorn, en de weg op 1,5 meter hoogte door de polders tussen Delft en Schiedam. De actievoerders bereikten dat de voorgestelde brug een aquaduct is geworden en dat in het poldergebied nu een verzonken snelwegbak ligt. Andere resultaten: tussen Schiedam en Vlaardingen ligt niet de bovengrondse weg die de woonwijken zou doorklieven, maar een tunnelbak met sportvelden erop. En in Midden-Delfland is de A4 nu voorzien van fluisterzacht dubbellaags zoab in plaats van gehorig asfalt, plus de nieuwste geluidsabsorberende zijwanden. Allemaal te danken aan de actievoerders? Tetteroo: "Ja, ik ben me ook bewust van deze relatieve winst. Maar de weg vind ik desondanks rampzalig, niet te verdedigen, gezien ook de klimaatveranderingen. En voor de automobilisten die nu zoveel heil verwachten van de weg, op grond van eerdere rapporten van het rijk zelf, mag je concluderen dat het op de A13 nauwelijks minder druk zal worden, terwijl het verkeer ook op de A4 binnen de kortste keren komt vast te staan."