Zoektocht brengt meesterwerk terug naar Delft

Na bijna een eeuw speculeren en discussiëren, is het nu duidelijk: Vermeer schilderde 'Het Straatje' in de Delftse Vlamingstraat. Aan die ontdekking gingen heel wat eenzame uren graafwerk in Archief Delft vooraf. "Monnikenwerk", blikt professor Frans Grijzenhout terug.

"Maar ook haast te mooi om waar te zijn." Al sinds Het Straatje in 1921 in het bezit kwam van het Rijksmuseum, werd naarstig gezocht naar de locatie die op het schilderij staat afgebeeld. De ene na de andere theorie deed de ronde, van adressen met een vage gelijkenis tot de overtuiging dat het schilderij op fantasie is gebaseerd, maar afdoende was het niet. Totdat Frans Grijzenhout, hoogleraar kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam, zijn tanden erin zette. In 2006 kwam hij op het spoor toen hij onderzoek deed naar een schilderij van Jan Steen. Hij gebruikte daarbij een 17^de-eeuwse bron uit Archief Delft, waarin stond genoteerd hoe breed de gevels aan de Delftse grachten waren. Pas in 2013 had Grijzenhout tijd om de bron opnieuw te raadplegen, maar nu om daarin een pand met twee poorten te vinden, zoals afgebeeld op Vermeers beroemde schilderij. Hij vond er vier, maar slechts één voldeed aan de voorwaarden die al eerder waren vastgesteld, zoals dat het een pand moest zijn aan de noordzijde van een brede straat aan het water. De zoektocht leidde hem naar Museum Prinsenhof Delft, waar hij op een stadsplattegrond opzocht wat de grote brand van 1536 had aangericht. Want op het schilderij is duidelijk een pand van vóór die tijd te zien en Vermeer begint niet eerder dan 1656 aan zijn meesterwerk. "En wat bleek? Aan de Vlamingstraat, ter hoogte van nummer 42, stond nog een huis fier overeind. Toen ik dat zag, moest ik hardop lachen. Het was haast te mooi om waar te zijn." Daarna vielen meer puzzelstukjes op hun plaats. Zo bleek er een tante van Vermeer in het pand te hebben gewoond en woonden zijn zus en moeder schuin aan de overkant. De schilder moet er dus veel tijd hebben doorgebracht. Aan de ontdekking van het straatje van Vermeer wijdt Museum Prinsenhof Delft de tentoonstelling: 'Vermeer komt thuis | Het Straatje terug in Delft', van 25 maart tot en met 17 juli 2016. Speciaal daarvoor komt Het Straatje tijdelijk terug naar zijn geboorteplaats.